|
تحلیل الگوهای همدید مؤثر بر بارش های سنگین جنوب شرق ایران
|
تقی طاوسی*   |
| دانشگاه سیستان و بلوچستان |
|
|
چکیده: (110 مشاهده) |
مقدمه
پدیده های شدید مانند بارندگی شدید یکی از مهم ترین پارامترهای اقلیمی در هر منطقه جغرافیایی است. بارندگی یکی از پارامترهای اقلیمی مناسب در برآورد اثرات بالقوه تغییرات اقلیمی در محیط و در بسیاری از سیستم‌های اقتصادی و اجتماعی است. بارش باعث افزایش رواناب و تامین رطوبت خاک می شود. بارندگی شدید باعث افزایش رواناب و منجر به سیل می شود. این پارامتر اقلیمی در مناطق خشکی مانند جنوب شرقی ایران دارای تغییرات وسیعی است. بین میزان بارندگی و فعالیت سامانه های بارشی در جنوب شرق ایران رابطه مستقیم وجود دارد. برخی از تحقیقات نشان میدهد که در طول نیم قرن الگوهای همدیدی با بارندگی های بیشتر و شدید و با تغییر در زمان بندی و وضعیت بارش تغییر کرده است. از دهه 1960، فراوانی و شدت بارندگی های شدید در سراسر جهان افزایش یافته است و انتظار میرود این افزایش تا پایان قرن جاری ادامه یابد. لذا درک رفتار رویدادهای شدید یکی از جنبههای اصلی تغییرات اقلیمی است. افزایش اطلاعات در مورد بارندگیهای شدید برای جامعه، به ویژه برای جمعیتی که در مناطق با خطر سیل زندگی میکنند، اهمیت دارد.
در میان ویژگی‌های بارندگیهای شدید، سهم چنین بارشهای شدید کمتر مورد مطالعه قرار گرفته است. تجربه گویای این است که افزایش بارندگی سالانه در جنوبشرق ایران از طریق بارشهای شدید اتفاق میافتد. لذا بخش‌های شدید بارش از مجموع بارندگیهای سالانه را می‌توان به عنوان شاخص بحران تعریف کرد. افزایش این شاخص بیانگر رخداد سیلابهای شدید در سالهای بارانی و سالهایی که خشکسالی و خشکسالی شدید رخ داده است. با توجه به رفتارهای غیرعادی و بارشهای شدید نامنظم در جنوب شرق ایران و تنوع بالای آن و توانایی مناطق خشک آن در شدت و گسترش بارندگیهای شدید، ضرورت درک و تحلیل الگوهای سینوپتیکی مؤثر بر بارندگیهای شدید در منطقه کم بارش جنوب شرقی ایران ضروری است.
مواد و روشها
هدف پژوهش تحلیل بارندگیهای سنگین جنوب شرق ایران است. بدین منظور، جنوبشرق ایران از شمال به عرض 34 درجه شمالی و از غرب به طول 53 درجه شرقی محدود شد. داده‌های بارش روزانه ایستگاه‌های هواشناسی استان¬های سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی، کرمان، هرمزگان، فارس و یزد (2020-1951) فراهم شد. ماتریس داده¬ها که طول، عرض و تعداد روزها گویای آماره¬های بارش بود در محیط مت¬لب تنظیم شد. با روش ادغام وارد و فاصله اقلیدسی ، روی این ماتریس، تحلیل خوشه¬ای صورت گرفت و رخدادهای حدی بارش انتخاب شد. جهت شناخت عوامل پویشی، از داده-های ارتفاع ژئوپتانسیل، فشار تراز دریا، دما، نم ویژه، باد مداری و باد نصف‌النهاری در عرض 0 تا 80 درجه شمالی و طول 0 تا 120 درجه شرقی استفاده شد.
بحث
بارش شدید باران همواره یکی از مخاطرات اقلیمی بوده است که تخریب و خسارات جبران ناپذیر جانی و مالی را به همراه دارد. لذا شناخت عوامل و پارامترهای ایجاد کننده بارش سیستم اقلیمی در هر مکان و در هر زمانی از سال ضروری است.
پدیده بارندگی بسیار پیچیده و غیرخطی است که تنوع زیاد آن در طول زمان و مکان و انواع شرایط که نقش مهمی در وقوع آن دارند را می توان به دو دسته الگوهای سینوپتیک و شرایط محلی تقسیم کرد.
وضع هوا تا حد زیادی با عبور از الگوهای سینوپتیک کنترل میشود. از سوی دیگر، وقوع هر الگوی خاص آب و هوایی تا حد زیادی توسط توزیع تودههای خشکی، شیب دمای سطح دریا، ویژگیها و نوع پوشش زمین (زیست کره)، توپوگرافی و جهت گیری مناطق باروکلینیک تعیین میشود.
نتیجه‌گیری
در این پژوهش، الگوهای سینوپتیک مؤثر بر بارندگی شدید در منطقه کم بارش جنوب شرق ایران با استفاده از رویکرد محیطی به گردشی تحلیل شده است. نتایج الگوهای متفاوتی از بارندگی شدید را نشان داد. هنگامی که یک فشار قطبی کم با فشار کم سودان مواجه می شود، شرایط باروکلینیکی شدید در جهت شمال غرب، جنوب شرق با ناودان واقع در شرق دریای سیاه - شرق مدیترانه که ایران در شرق این منظومه سینوپتیک بوده است، در جهت شمال غربی ایجاد می شود. رخ می دهد. تجزیه و تحلیل الگوهای سینوپتیکی مؤثر بر بارندگی شدید در منطقه کم بارش جنوب شرق ایران نشان داد که دلیل اصلی این بارش‌ها چرخه‌های سیبری و دریای سیاه، ناوگان دریای سرخ و خلیج فارس بوده است.
در تابستان، الگوهای همدیدی بارشهای فصلی در جنوب شرق ایران اغلب به دلیل گسترش توده هوای موسمی است. در زمستان، بادهای غربی به سمت عرض های جغرافیایی پایینتر از جمله منطقه مورد مطالعه گسترش مییابد.
|
|
| واژه‌های کلیدی: بارش حدی، مخاطرات اقلیمی، بادهای غربی |
|
|
|
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
تخصصي
دریافت: 1401/2/3 | پذیرش: 1402/8/21
|
|
|
|
|
|
|
| ارسال پیام به نویسنده مسئول |
|
|
|
| ارسال نظر درباره این مقاله |
|
|
|
(2).jpg)
