|
آشکارسازی ارتباط تغییرات روزهای برفی استان اردبیل با نوسانات دوفصلی الگوهای بزرگ‌مقیاس گردشهای جوّی – اقیانوسی اقیانوسهای اطلس و آرام
|
برومند صلاحی*   |
| گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی |
|
|
چکیده: (2582 مشاهده) |
مقدمه
پدیدههای کلان‌مقیاس جوّی-اقیانوسی، دگرگونی‌های اقلیمی زیادی را در جهان سبب شدهاند. الگوهای کلان‌مقیاس جوّی – اقیانوسی متغیری مناسب برای پیشبینی عناصر اقلیمی بخصوص روزهای برفی هستند. بارش‌های برفی سبک و نیمهسنگین تا سنگین استان اردبیل، علاوه بر تأثیرپذیری از عوامل محلّی، با پدیدههای کلان‌مقیاس گردشهای جوّی – اقیانوسی نیز در ارتباط هستند. با تعیین میزان ارتباط بارش‌های برفی استان اردبیل با پدیدههای کلان‌مقیاس گردشهای جوّی – اقیانوسی میتوان پیشبینیهای لازم در خصوص وقوع روزهای برفی در این استان را به عمل آورد.
مواد و روش ﭘﮊوهش
در این پژوهش، با استفاده از دادههای مربوط به فراوانی روزهای برفی ایستگاههای سینوپتیک استان اردبیل به‌عنوان نمونهای از اقلیم شمال غرب ایران، خصوصیات آماری روزهای برفی این استان مورد مطالعه قرار گرفت. دورهی آماری مورد استفاده در ایستگاههای سینوپتیک اردبیل، خلخال، مشکینشهر و پارسآباد به ترتیب از سال 1355، 1366، 1375 و 1364 تا 1396 به ترتیب 42، 31، 22 و 33 ساله بوده است. برای مقایسه میانگین دوره‌های روزهای برفی ایستگاههای مورد بررسی، از آزمون T دو نمونهای مستقل استفاده شد. در این مطالعه، علاوه بر تحلیلهای توصیفی، از روش همبستگی اسپیرمن، تحلیل روند خطی و پلینومیال درجهی شش و تحلیل رگرسیون چندگانه به روش پسرونده برای توجیه درصد تغییرات تبیین شدهی روزهای برفی استان اردبیل توسط 27 الگوی کلان‌مقیاس گردشهای جوّی – اقیانوسی اقیانوسهای آرام و اطلس استفاده شد. دادههای مربوط به شاخص‌های پدیدههای کلان‌مقیاس گردشهای جوّی – اقیانوسی که در این مطالعه مورد استفاده قرار گرفته است، از وب‌سایت https://www.psl.noaa.gov/data/climateindices اخذ شده است که عبارتند از: SOI، SENSO، EOF،MEI،NINA1، NINA3، NINA4، NINA3.4، ONI، PWP، TNI، EPO، NOI، NP، PDO، PNA، WP، AO، AMM، AMON، ATLTRI، CAR، NTA، TNA، TSA، WHWP و NAO.
یافتههای پژوهش
نتایج نشان داد که در مقیاس سالانه در ایستگاه اردبیل، به طور متوسط حدود 35 روز برفی وجود دارد. تعداد روزهای برفی در ماه‌های ژانویه، فوریه، مارس، دسامبر و نیز در مقیاس سالانه، از توزیع تقریباً نرمالی برخوردار است. نرمال بودن نسبی توزیع تعداد روزهای برفی در مقیاس سالانه و شباهت آن به ماه‌های دسامبر تا مارس ایستگاه اردبیل، به دلیل سهم بسیار زیاد تعداد روزهای برفی این ماه‌ها در تشکیل تعداد روزهای برفی سالانه‌ی ایستگاه اردبیل است. ضریب تغییرات اغلب ایستگاهها نیز در ماه‌های می و اکتبر بیش از سایر ماه‌هاست. نتایج روند خطی تغییرات روزهای برفی ایستگاه اردبیل، حاکی از افزایش آرام تعداد روزهای برفی ایستگاه مورد مطالعه در طول دورهی آماری است. روزهای برفی اغلب ایستگاههای مورد مطالعه، دارای همبستگی معنی‌دار در سطح خطای 1 و 5 درصد با یکدیگر بودند و این مسأله، بیان کنندهی فراگیری بارش‌های برفی در سطح ایستگاههای استان اردبیل است. در ایستگاههای خلخال، مشکینشهر و پارسآباد، کاهش نسبی در تعداد روزهای برفی در مقیاس سالانه دیده می‌شود. مدل پلینومیال مرتبه‌ی 6، روزهای برفی ایستگاه اردبیل را بهتر پیشبینی کرد. نتایج آزمون T دو نمونه مستقل برای روزهای برفی ایستگاههای مورد مطالعه نشان داد که مقدار sig در آزمون لون بیشتر از 05/0 است لذا فرض برابری واریانسها رد نمیشود. مقدار sig آزمون T برای برابری میانگین‌ها حاکی از این است که در ایستگاههای اردبیل و خلخال، فرض برابری میانگین‌ها مورد تأیید است ولی در ایستگاههای خلخال و پارسآباد فرض مذکور رد می‌شود. در ایستگاه پارسآباد، تعداد روزهای برفی با الگوهای جوّی اقیانوسی اقیانوس اطلس همبستگی معکوس ناقص معنی‌دار داشت. بررسیها نشان دادند که روزهای برفی ایستگاههای استان اردبیل، با الگوهای جوّی – اقیانوسی اقیانوس آرام همبستگی بیشتر و معنی‌دارتری دارند تا الگوهای جوّی – اقیانوسی اقیانوس اطلس. در ایستگاه اردبیل، خلخال، مشکینشهر و پارسآباد، به ترتیب 48، 90، 99 و 49 درصد از تغییرات روزهای برفی، توسط الگوهای جوّی – اقیانوسی اقیانوس اطلس تبیین میگردند. نتایج نشان دادند که در ایستگاه اردبیل، الگوهای NINO3.4، ONI، TNI و NINO1+2، در ایستگاه مشکینشهر، الگوی NP و در ایستگاه پارسآباد الگوهای NEI، PNA، NP، NINO3.4 و NINO1+2، بیشترین درصد از تغییرات تعداد روزهای برفی این ایستگاهها را با الگوهای جوّی – اقیانوسی اقیانوس آرام راتبیین کردند. نتایج همچنین نشان دادند که در ایستگاه اردبیل، الگوهای WHWP، NTA و AMM، در ایستگاه خلخال، الگوهای WHWP، TSA و AMM، AMO، CAR و TNA ، در ایستگاه مشکینشهر، الگوهای WHWP، ATLTRI، AMM و TNA و در ایستگاه پارسآباد، الگوی AMO بیشترین درصد از تغییرات تعداد روزهای برفی این ایستگاهها را با الگوهای جوّی – اقیانوسی اقیانوس اطلس راتبیین کردند.
نتیجهگیری و بحث
نتایج نشان داد که در بین ایستگاههای مورد مطالعه، ایستگاه خلخال همبستگی بیشتر و معنی‌دارتری با الگوهای جوّی- اقیانوسی اقیانوس آرام دارد. در استان اردبیل، الگوهای جوّی – اقیانوسی اقیانوس اطلس، تغییرات روزهای برفی ایستگاههای سینوپتیک خلخال و مشکینشهر را بیشتر از ایستگاههای اردبیل و پارسآباد توجیه می‌کنند. نتایج آزمون T دو نمونه مستقل نشان داد که اختلاف میانگین روزهای برفی در تمامی ایستگاههای مورد بررسی در دو دوره مطالعاتی اختلاف چندانی با یکدیگر ندارند و نمی‌توان ادعا کرد که تعداد روزهای برفی در ایستگاههای مورد بررسی دستخوش تغییر اقلیم شده است. پراکنش مقادیر همبستگی روزهای برفی ایستگاههای مورد مطالعه با الگوهای جوّی – اقیانوسیِ اقیانوس اطلس و آرام نشان داد که در اغلب الگوهای مورد بررسی، میزان همبستگی روزهای برفی با الگوهای منتخب مورد مطالعه از جنوب به شمال استان افزایش مییابد.
کلیدواژه‌ها: استان اردبیل – روزهای برفی – الگوهای جوّی اقیانوسی- همبستگی چندگانه.
|
|
| واژه‌های کلیدی: استان اردبیل – روزهای برفی – الگوهای جوّی اقیانوسی- همبستگی چندگانه. |
|
|
متن کامل [PDF 1215 kb]
(628 دریافت)
|
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
تخصصي
دریافت: 1398/9/3 | پذیرش: 1399/11/2 | انتشار: 1401/3/2
|
|
|
|
|
|
|
| ارسال پیام به نویسنده مسئول |
|
|
|
| ارسال نظر درباره این مقاله |
|
|
|
(2).jpg)
