کامران شایسته، سحر عابدیان،
دوره ۱۹، شماره ۶۶ - ( ۶-۱۳۹۸ )
چکیده
مهم‌ترین مداخله انسانی در چرخه هیدرولوژیک حوضه‌ها، تغییرات کاربری اراضی است. عدم رعایت قابلیت توسعه زمین در انتخاب کاربری‌ها و حتی مدیریت غیراصولی کاربری‌ها، باعث افزایش حجم رواناب و فراوانی وقوع سیلاب می‌شود. هدف از پژوهش حاضر، بررسی آثار تغییر کاربری اراضی حوضه آبریز زیارت در دوره زمانی ۲۱ ساله و در فاصله زمانی (۱۳۹۴-۱۳۷۳) بر عمق و حجم رواناب است که به این منظور از مدل L-THIA بهره‌گیری شده است. مدل L-THIA، مدلی برای ارزیابی آثار بلندمدت حاصل از تغییر کاربری زمین بر منابع آبی است که با استفاده از داده‌های اقلیمی بلندمدت، نقشه کاربری اراضی و نقشه خاک قابل اجرا هست. در این راستا از تصاویر ماهواره‌ای لندست، سنجنده‌های TM (۱۹۹۴) و OLI (۲۰۱۵)؛ و تکنیک‌های دورسنجی نظیر طبقه‌بندی نظارتی و تفاضل تصاویر برای شناسایی و پایش تغییرات استفاده شده است. نتایج طبقه‌بندی حاکی از پنج کلاس کاربری شامل جنگل، مناطق مسکونی، زمین کشاورزی، مرتع و مناطق آبی می‌باشد. نتایج بررسی تغییرات کاربری اراضی بیانگر سیر صعودی سطح مناطق مسکونی (%۳/۹۶) و اراضی کشاورزی (%۸/۳۷) و سیر نزولی مساحت اراضی مرتعی (%۳۵/۶)، جنگلی (%۲/۱) و مناطق آبی می‌باشد. نتایج مدل‌سازی نشان می‌دهد که در طی ۲۱ سال، علی‌رغم روند کاهشی میزان بارندگی در منطقه و ثابت بودن ویژگی‌های هیدرولوژیکی در طول زمان، عمق رواناب تولیدی در حوضه به‌طور متوسط ۲/۱۴ میلی‌متر بر اثر تغییرات در کاربری زمین افزایش داشته است که سهم مناطق مسکونی و زمین‌های کشاورزی در افزایش حجم رواناب به‌ترتیب ۲۶/۳۷ و ۹۱/۲۷ درصد بوده است. این مدل با ارائه نقشه توزیع مکانی رواناب، امکان شناسایی مناطق حادثه‌خیز، پهنه‌بندی سیل و همچنین مدیریت سیل را فراهم می‌سازد.
(2).jpg)
