---

در بسیاری از تحقیقات و پژوهش‌هایی که به نوعی از داده‌های هواشناسی در آنها استفاده می‌شود، به دلیل نبود ایستگاه هواشناسی در تمام محدوده نیاز به میانیابی و بازسازی داده‌ها می‌باشد. هدف این تحقیق ارزیابی روش‌های مختلف میانیابی به منظور تهیه نقشه‌های همبارش استان اصفهان می‌باشد. بدین منظور از داده‌های نرمال بارش سالانه جهت مقایسه روش‌های میانیابی IDW ,Spiline, Kriging و روش‌های رگرسیونی بارش- ارتفاع، بارش- ارتفاع- طول جغرافیایی، بارش- طول جغرافیایی و تعیین بهترین روش در تهیه نقشه همبارش سالانه استان اصفهان استفاده شد. شاخص تعیین بهترین روش ریشه حداقل مربعات داده‌های (RMSE) بود که از روی داده‌های میانیابی شده و داده‌های واقعی محاسبه گردید. نتایج نشان داد که از بین روش‌های فوق روش بارش- ارتفاع- طول جغرافیایی دارای کمترین خطا و روش کریجینگ بیشترین خطا است.

---

هدف این تحقیق اولویت بندی استراتژی توسعه‌ی شهری با استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) است. ابتدا استراتژی‌های توسعه کلان‌شهر اصفهان در ۶ استراتژی اصلی «ساماندهی کالبدی و فرم فضایی»، «پویایی اقتصاد شهری»، «زیست پذیری اجتماعی»، «دسترسی پایدار»، «ارتقای کیفیت محیط زیست» و «حکمروایی خوب» و ۳۸ استراتژی فرعی بر اساس درخت سلسله مراتبی ترسیم گردید. سپس از کارشناسان مسایل شهری خواسته شد تا بر اساس مقایسات زوجی اولویت‌ها را مشخص سازند. اوزان نهایی به دست آمده با توجه به هدف تحقیق در نرم افزار Expert Choice سنتز شد. نتایج حاصل تحقیق نشان می‌دهد که استراتژی‌های «عدالت فضایی» (توزیع یکسان امکانات و خدمات شهری بین مناطق شهری و محلات شهری) با میانگین وزنی ۱۰۲/ اولویت اول، «درآمدهای پایدار» با میانگین وزنی ۰۷۸/ اولویت دوم، «گسترش توریسم شهری» با میانگین وزنی ۰۷۳/ اولویت سوم، «کاهش آلودگی هوا» با میانگین وزنی ۰۶۳/ اولویت چهارم، داشتن «بیانیه چشم انداز» درباره آینده توسعه شهر با میانگین وزنی ۰۵۶/ اولویت پنجم و ... به دست آورد. در نهایت راهکارها و برنامه‌ها اجرایی هر کدام استراتژی‌ها ارائه گردید.

---

با توجه به اهمیت تأثیر عوامل اقلیمی در برنامه ریزی توریسم تعیین شاخص آسایش اقلیم گردشگری ( TCI) از ارزش و اهمیت زیادی برخوردار است. جهت تعیین شاخص TCI در سطح استان از آمار نرمال اقلیمی محاسبه شده ایستگاه های سینوپتیک استان اصفهان (۲۰۰۵ـ ۱۹۷۶) استفاده شده است. شاخص TCI شامل هفت مؤلفه اصلی، میانگین حداکثر دمای روزانه در هر ماه بر حسب سانتی‌گراد، میانگین روزانه حداقل رطوبت نسبی در هر ماه بر حسب درصد، میانگین روزانه دما در هر ماه بر حسب درجه سانتی‌گراد، میانگین روزانه رطوبت نسبی در هر ماه بر حسب درصد، میانگین روزانه بارندگی در ماه بر حسب میلی متر، میانگین روزانه سرعت باد در هر ماه بر حسب کیلومتر بر ساعت، میانگین روزانه تعداد ساعت آفتابی در هر ماه می‌باشد. مقادیر پارامتر های ذکر شده بر اساس نمودار و جداول مربوط به آن‌ها رتبه بندی شده و سپس پنج مؤلفه شاخص TCI به صورت ماهانه به وسیله سیستم اطلاعات جغرافیایی میان یابی شده‌اند پس از هم پوشانی لایه های اطلاعاتی مؤثر، نقشه های ماهانه بر اساس فرمول و ضابطه TCI و نقشه ارتفاعی استان اصفهان تهیه و بر اساس گروه‌های اقلیمی شاخص مورد نظر کلاس بندی شده است. نتایج به این صورت حاصل شد که ماه می و اکتبر از نظر شاخص TCI در سطح استان برای گردشگران بهترین و مناسب‌ترین ماه می‌باشند به طوری که در ماه می استان، شامل سه کلاس خیلی خوب، عالی و ایده آل است. در ماه مارس، آپریل و نوامبر نیز چهار کلاس خوب، خیلی خوب، عالی و ایده آل در سطح استان تشکیل شده است. شاخص TCI در ماه های ژوئن، ژوئیه و آگوست شرایط خوبی برای گردشگران ندارد فقط غرب استان در این ماه‌ها دارای کلاس عالی و ایده آل می‌باشد و تقریباً بقیه استان شرایط مناسبی ندارد. در ماه دسامبر شمال استان دارای شرایط عالی و جنوب آن نامطلوب است. ماه های ژانویه و فوریه از لحاظ آب و هوایی تقریباً یکسان هستند به طوری که شمال استان در این دو ماه وضعیت خیلی خوب و عالی را نشان می‌دهد

---

تحقیق توصیفی-همبستگی حاضر با هدف شناخت و واکاوی مشکلات توسعه گردشگری در روستای ابیانه در استان اصفهان صورت پذیرفت. جامعه آماری این تحقیق را تمامی سرپرستان خانوار در روستای ابیانه تشکیل می‌دادند (۱۶۰N=) که بر اساس جدول کرجسی و مورگان، تعداد ۱۱۰ نفر از آنان از طریق روش نمونه‌گیری تصادفی ساده برای انجام تحقیق انتخاب شدند. برای گردآوری داده‌ها از پرسشنامه استفاده گردید. روایی پرسشنامه با نظر پانلی از کارشناسان و پژوهشگران در زمینه موضوع مورد پژوهش مورد تایید قرار گرفت. برای تعیین پایایی ابزار تحقیق پیش‌آزمون انجام گرفت که مقدار آلفای کرونباخ محاسبه شده برای مقیاس میزان اهمیت مشکلات توسعه گردشگری در روستای ابیانه در حدود ۸۷/۰ بود. به منظور تجزیه و تحلیل داده‌ها از نرم افزار SPSS استفاده شد. نتایج به‌دست آمده از تحلیل عاملی نشان داد که در مجموع ۶۱/۶۴ درصد از واریانس مشکلات توسعه گردشگری در روستای ابیانه را به ترتیب اولویت پنج عامل زیرساختی، پشتیبانی، انگیزشی-شناختی، اطلاع‌رسانی و اجتماعی-فرهنگی تبیین می‌نمایند. با توجه به وجود مشکلات اشاره شده، آنچه مسلم است عدم برنامه‌ریزی و اعمال مدیریت مناسب برای حل آن‌ها، منجر به کم‌رنگ‌تر شدن جاذبه‌های گردشگری در روستای ابیانه و کاهش ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های گردشگری آن در طولانی مدت و در نتیجه از دست دادن بازارهای گردشگری و محروم ماندن مردم محلی از مزایای بی‌شمار گردشگری روستایی و در نهایت کندی و تاخیر در فرایند توسعه روستایی منطقه می‌شود. با در نظر گرفتن نتایج تحقیق، به منظور کاهش و رفع مشکلات گردشگری در روستای ابیانه پیشنهادهایی همچون ایجاد تسهیلات و تجهیزات اقامتی، بهداشتی و خدماتی و رفاهی در سطح روستا، تدوین یک طرح جامع تفصیلی به منظور توسعه گردشگری در روستای ابیانه با مشارکت روستاییان و تمامی سازمان‌ها و بخش‌های ذیربط، برگزاری دوره‌های آموزشی برای روستاییان در خصوص اهمیت و مزایای گردشگری، استخدام و به‌کارگیری نیروهای آموزش‌دیده برای ارایه خدمات راهنمایی و مشاوره‌ای به گردشگران و سایر موارد ارایه گردید.

---

نگاهی به مباحث مطرح در ادبیات شهرسازی سال‌های اخیر و نگارش مقالات و کتاب‌های متنوع و متعدد در زمینه «کیفیت محیط سکونت» نشانگر توجه متفکرین و نظریه‌پردازان شهری به این مفهوم می‌باشد. در این پژوهش با هدف تحلیل محیط‌های مسکونی مطلوب شهر اصفهان سعی بر آن شده که محیط‌های مسکونی مطلوب شهر و شاخص‌های تأثیرگذار بر کیفیت این محیط‌ها شناسایی شود و سپس پیشنهادهایی در راستای ارتقای کیفیت محیط‌های مسکونی ارائه شده است. لذا داده‌های تحقیق با پرسشنامه از مدیران ارشد شهرداری جمع‌آوری شده که با روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و با استفاده از تکنیک‌های تاپسیس و تحلیل خوشه‌ای (در نرم افزار SPSS) تجزیه و تحلیل شده‌اند. تکنیک تاپسیس محلات آبشار، ناژوان، مهرآباد، عباس آباد و دشتستان را به‌ترتیب به عنوان ۵ محیط مسکونی برتر در شهر اصفهان معرفی می‌کند. همچنین نتایج تحلیل خوشه‌ای محلات مسکونی مطلوب شهر اصفهان را از حیث شاخص‌های تحقیق در ۴ گروه مختلف جای می‌دهد. از میان عوامل مؤثر بر کیفیت محیط‌های مسکونی مطلوب، عامل پاکیزگی و رعایت بهداشت در محله به عنوان مهم‌ترین عامل و عامل دسترسی به مجموعه‌های تاریخی-فرهنگی از کم اهمیت‌ترین عوامل به حساب می‌آید. در نهایت با توجه به تأثیر عوامل مؤثر بر کیفیت محیط‌های مسکونی مطلوب، راهکارها در ۷ بخش جهت ارتقای کیفیت در محیط‌های مسکونی ارائه شده است.

---

آشکارسازی تغییرات از نیازهای اساسی ارزیابی و مدیریت منابع طبیعی است. نقشه­های تغییرات کاربری و پوشش اراضی را می­توان بر اساس تصاویر چند­ زمانه سنجش از دور تهیه کرد. روش­های گوناگونی برای آشکارسازی تغییر و تحولات کاربری­ها ارایه شده است. موضوع این مطالعه بررسی تغییرات سطوح نفوذناپذیر در محدوده شهر اصفهان با تصاویر سنجنده MSS و AWiFS و با به­کارگیری روش مقایسه بعد از طبقه­بندی طی بازه زمانی ۱۳۸۷-۱۳۶۶ می­باشد. بدین منظور، ابتدا تصاویر با استفاده از الگوریتم­های مناسب از لحاظ هندسی تصحیح شدند. RMSe حاصل از تصاویر MSS و AWiFS به­ترتیب ۵۸/۰ و ۵۶/۰ پیکسل تعیین گردید که تمامی این مقادیر کم­تر از یک پیکسل بود. سپس با تعیین نمونه‌های آموزشی، دو تصویر با استفاده از روش شبکه عصبی پرسپترون چندلایه به پنج طبقه آب، مناطق مسکونی، اراضی بایر، پوشش گیاهی و جاده طبقه­بندی گردید. صحت کلی به­دست آمده از تصاویر MSS و AWiFS به­ترتیب ۷۹/۹۰ و ۸۶/۹۲ بود. در مرحله بعد برای آشکارسازی تغییرات از روش مقایسه بعد از طبقه­بندی استفاده شد و نقشه تغییرات به­دست آمد. نتایج نشان می‌دهند طی این بازه زمانی مساحت سطوح نفوذناپذیر، ۶۸۲۹ هکتار افزایش و پوشش گیاهی بیش از ۵۲۷ هکتار کاهش یافته است. از دلایل اصلی این تغییرات، رشد سریع جمعیت به میزان حدود ۶۲ درصد و رشد صنعت طی این دوره ۲۱ سال می­باشد.

---

کلانشهر اصفهان به دلیل افزایش جمعیت، مهاجرپذیری، گردشگرپذیری، سکون هوا در نیمی‌ از روزهای سال، خشکسالی در سال‌های اخیر، واقع شدن در محور مواصلاتی شمال و جنوب کشور، وجود صنایع سنگین و معادن در حریم شهر و...، در حال حاضر با معضل آلودگی هوا روبرو می‌باشد. از این رو پژوهش حاضر بر آن است تا ضمن بررسی مولفه هوا کلانشهر اصفهان در چارچوب رویکرد شهر سبز، راهبردهایی برای تحقق کلانشهر سبز اصفهان در مولفه هوا ارائه نماید. پژوهش حاضر به لحاظ هدف از نوع کاربردی و به لحاظ ماهیت و روش از نوع توصیفی- تحلیلی است. جامعه آماری پژوهش شامل دو سطح نخبگان حوزه محیط زیست شهری و شهروندان کلانشهر اصفهان می باشد. گردآوری داده‌ها با روش‌های کتابخانه‌ای، میدانی و ابزار پرسشنامه صورت پذیرفت. در این پژوهش تعیین شاخص های شهر سبز در مولفه هوا با روش دلفی و بررسی وضعیت مولفه هوا کلانشهر اصفهان در چارچوب رویکرد شهر سبز با تلفیق مدل های PSR و TOPSIS و تدوین راهبردها تحقق شهر سبز اصفهان در مولفه هوا در چارچوب جامعی شامل بهره گیری از ماتریس های IFE، EFE، SWOT، IE و QSPM صورت پذیرفت. نتایج پژوهش حاکی از آن است که مولفه هوا کلانشهر اصفهان در چارچوب رویکرد شهر سبز از وضعیت مطلوبی برخوردار نمی باشد، به طوری که طی دوره ۱۳۸۷ الی ۱۳۹۱، سال های ۱۳۹۱ و ۱۳۸۸ به ترتیب رتبه های اول و آخر را به خود اختصاص داده بودند. در این راستا بررسی عوامل داخلی و خارجی پیشروی مولفه هوا کلانشهر اصفهان نیز حکایت از غالب بودن ضعف ها بر قوت ها و تهدیدها بر فرصت ها دارد. بنابراین جهت نیل به کلانشهر سبز اصفهان در مولفه هوا، ضرورت دارد تا راهبردهای تدافعی با اولویت راهبردهای حفظ پیوستگی و توسعه کمربند سبز حفاظتی با اولویت شرق و شمال شرق شهر، توسعه متوازن و متناسب زیرساخت های حمل و نقل عمومی یکپارچه و تامین سوخت گاز نیروگاه ها و صنایع مستقر در حریم کلانشهر اصفهان اتخاذ گردد.

---

مقاله حاضر با هدف بررسی متغیرهای مؤثر بر رضایت مندی شهروندان از کیفیت محیط زندگی در مراکز تجاری- تاریخی کلانشهرها از دیدگاه ساکنین آن با نمونه موردی کلانشهرهای اصفهان و تبریز، به دنبال تبیین علمی تر و نگاه کارشناسانه تر بر عوامل کیفیت محیط می باشد. بر این اساس با توجه به مطالعه ادبیات نظری مربوط به کیفیت محیط، چارچوب مفهومی متشکل از عوامل شانزده گانه، برای بررسی تدوین و مبانی تحقیق و تحلیل قرار گرفته است. نوع پژوهش، از نظر هدف کاربردی و توسعه ای، از لحاظ روش انجام تحقیق، توصیفی- تحلیلی می باشد. ویژگی های سن، جنس، سطح تحصیلات، رضایت اقتصادی و وضعیت سلامت به عنوان ویژگی های فردی و مستقل در این راستا شناسایی شده اند، تا تأثیرشان بر رضایتمندی از کیفیت محیط زندگی و هریک از عوامل شانزده گانه آن به عنوان متغیرهای وابسته مورد تحلیل قرار گیرد. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران با در نظر گرفتن فرضیه حداکثر ناهمگنی، برای مجموع دو محدوده مورد نظر ۷۶۸ محاسبه شد. به منظور تحلیل داده‌ها، روش‌های آماری نظیر توزیع فراوانی، آزمون تک نمونه ای T، ضریب همبستگی اسپیرمن، فی و کرامر به کار رفت که بدین منظور از نرم‌افزار SPSS استفاده شد. نتایج نشان می دهد که میزان رضایت شهروندان از کیفیت محیط در حد مطلوبی قرار ندارد. در ارتباط با میزان آزمون T تک نمونه ای در هر دو محدوده مورد بحث، تفاوت بگونه ای می باشد که حتی می توان از در نظر گرفتن اختلاف مقدار محاسبه شده (۰۱/۰) نیز صرف نظر کرد. به هر حال با توجه به تفاوت های جغرافیایی و فرهنگی نسبی بین ساکنین مرکز تجاری- تاریخی دو کلانشهر اصفهان و تبریز، علت این موضوع را می توان در تفاوت های فردی وابسته به صفات اجتماعی- اقتصادی بررسی کرد. نتایج این بررسی ها نشان می دهد که متغیر جنسیت و رضایت مالی شهروندان ساکن در مراکز تجاری- تاریخی در ادراک محیط آنان موثر است که در دو جامعه مورد اشاره مورد آزمون قرار گرفته و تأیید می شود. تأثیر میزان تحصیلات در ادراک محیطی ساکنین تنها در کلانشهر تبریز تأیید می شود.

---

پژوهش حاضر به بررسی و شناساییِ میزان و پراکنش فضایی سکونتگاه‌های روستاییِ تخلیه شدۀ پهنۀ وسیع و متنوع استان اصفهان طی ربع قرنِ ۱۳۶۵ تا ۱۳۹۰ و تحلیلِ نقش و تأثیر عوامل طبیعی و جغرافیایی بر این پدیدۀ فضایی و زمانی پرداخته است. فن‌آوری سیستم اطلاعات جغرافیایی و روش‌های آماری، رویکرد و ابزار پژوهش در این تحلیل فضایی بوده‌اند. لایه‌های عوامل طبیعی و جغرافیایی، شامل ارتفاع، شیب، جهت، دما، منابع اراضی و فاصله از منابع آبیِ چاه و چشمه، پس از آماده‌سازی و تصحیح، طبقه‌بندی شده و لایۀ پراکنش تخلیه‌ها همراه با لایۀ کل سکونتگاه‌های دارای سکنه در ابتدای دوره، جداگانه بر هرکدام از آنها نهاده شد. تعریف و محاسبۀ دو شاخص آماریِ «تراکم فضاییِ روستاهای تخلیه شده» و «درصد روستاهای تخلیه شده نسبت به کل روستاهایِ دارای سکنه در ابتدای دوره» برای پهنه‌های فضاییِ مختلف هرکدام از لایه‌ها، مبنای تحلیل‌های آماری برای آزمون تأثیر عوامل بر تخلیه‌ها بوده است. این تحلیل‌ها با آزمون‌های آماریِ تحلیل فراوانی و تحلیل همبستگی انجام شده‌اند. نتایج، بیانگر تأثیرپذیریِ معنی‌دار و قابل‌توجهِ تخلیه‌ها به‌ترتیب از شیب، تیپ اراضی، ارتفاع و دوری از چاه‌ها و در مقابل معنی‌دار نبودن تأثیر جهات جغرافیایی بر تخلیه‌های روستایی بوده است. به این ترتیب، شناسایی عواملی که نقش و تأثیر بیشتری در تخلیه سکونتگاه‌های روستایی استان داشته‌اند و نحوۀ تأثیرگذاری آنها، می‌تواند توجه بیشتر به آنها در برنامه‌های آمایشی و طرح‌های توسعۀ آینده را در پی داشته و با کمک به برنامه‌ریزی برای پیشگیری از روند تخلیه‌های بیشتر، گامی در راستای پایداری و تثبیت سکونتگاه‌های روستایی به حساب آید.

---

پروژه­های محرک توسعه به­عنوان بسترهایی هستند که بازآفرینی شهری می­تواند در قالب آن­ها به تجدید حیات بافت بپردازد. اجرای این پروژه­ها ضمن ایجاد سرزندگی کارکردی-اجتماعی و باززنده­سازی هویت و میراث شهری، باعث تقویت ساختارهای اقتصادی و جلب سرمایه­های زیاد در محدوده بافت­های فرسوده شهری می­شود. برای این منظور در این پژوهش به بررسی و ارزیابی پروژه­ی محرک توسعه میدان امام علی^(ع) در شهر اصفهان پرداخته شده است. روش پژوهش در چهارچوب دیدگاه اثبات­گرایی و با رویکرد استقرایی به صورت توصیفی-تحلیلی و کاربردی است. روش جمع­آوری داده­ها به صورت کتابخانه­ای و میدانی است. جامعه آماری پژوهش شامل کارشناسان مدیریت شهری محدوده مورد مطالعه و ساکنان، کسبه­ها و سایر افراد عبوری محدوده امام علی^(ع) و حجم نمونه به تعداد ۲۶۶ نفر برای شهروندان و ۳۰ نفر برای کارشناسان در نظر گرفته شده است. روش تجزیه و تحلیل داده­ها شامل تحلیل عاملی تأییدی، پارامتر مرکزی میانگین و آزمون T-Test است. نتایج حاصل نشان داد که الگوی ارزیابی پروژه­های محرک توسعه از پنج بُعد تشکیل شده است. این ابعاد شامل عوامل اجتماعی، اقتصادی، کالبدی، زیست محیطی و شاخص­های پایداری فضایی است. همچنین نتایج تحلیل کارشناسان و خبرگان نشان داد که الگوی مورد نظر دارای اعتبار بوده و هر کدام از بارهای عاملی نشان­دهنده­ی اعتبار بالای مؤلفه­های پنج­گانه است. همچنین تحلیل نظرات ساکنان نشان داد که پروژه محرک توسعه میدان امام علی^(ع) از نظر عوامل اجتماعی و کالبدی به ترتیب با میانگین­های ۳,۶۵ و ۳.۳۷  تا حدودی تأثیر مثبت گذاشته است؛ اما تأثیر آن بر سایر ابعاد بازآفرینی به خصوص متغیرهای اقتصادی و زیست محیطی کمتر بوده است.
کلیدواژه‌ها: بازآفرینی شهری، بافت فرسوده، پروژه­ی محرک توسعه، میدان امام علی^(ع)، شهر اصفهان