---

چکیده امروزه گردشگری به‌عنوان گسترده‌ترین صنعت خدماتی دنیا، جایگاه ویژه‌ای در عرصه‌های اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی به خود اختصاص داده است‌.‌ رشد و توسعه این صنعت در دهه‌های اخیر در کشورهای توسعه یافته و درحال توسعه سبب بازساخت و تغییرات اجتماعی، اقتصادی و محیطی گوناگونی در محیط و جامعه میزبان گشته است. یکی از این ابعاد بسیار مهم بحث تاثیر گردشگری بر روی کیفیت زندگی جامعه میزبان می‌باشد. که در این زمینه مطالعات اندکی انجام شده و به همین خاطر درک محدودی از این مقوله وجود دارد. نوشتار حاضر نیز با درک این موضوع سعی در بررسی اثرات گردشگری بر کیفیت زندگی جامعه میزبان دارد و از این جهت شهر بندرترکمن را به-عنوان نمونه مطالعاتی انتخاب نموده است. روش تحقیق تحلیلی- توصیفی می‌باشد و گردآوری اطلاعات از طریق پرسشنامه در یک نمونه ۳۷۵ نفری از ساکنین شهر بندرترکمن صورت گرفته است. فرایند محاسبات در این مقاله بر اساس روش تحلیل عاملی قرار دارد. به این منظور ۴۸ شاخص در ابعاد مختلف کیفیت زندگی انتخاب شدند که این شاخص‌ها به ۴ عامل تقلیل یافته‌اند و ۷/۷۷ درصد واریانس را در بر می‌گیرند. در بین ۴ عامل برتر به ترتیب نسبت تأثیرپذیری، عامل اقتصادی ۵۶/۲۸ درصد، عامل اجتماعی- فرهنگی ۴۴/۲۱درصد، عامل فیزیکی (مسائل زیست محیطی) ۱۷۳/۱۵ درصد، عامل فیزیکی (زیرساخت ها) ۵۹/۱۲ درصد از واریانس را تبیین می‌کنند.

---

موضوع مهاجرت‌های روستایی– شهری همواره مورد توجه اندیشمندان علوم اجتماعی، جغرافی‌دانان و اقتصاددانان بوده است. مقاله حاضر در پی یک مطالعه موردی از وضعیت مهاجرین روستایی در شهرستان ممسنی تدوین شده است. نگرش ساختاری توجه به علل و عوامل مهاجرت‌های روستایی و محدودیت‌های مهاجرین در مبدا مهاجرت خود هدف و دیدگاه غالب در این مقاله است. روش این پژوهش بر اساس هدف کاربردی و بر اساس ماهیت توصیفی – موردی، تحلیلی است. محدوده مطالعه نیز شامل شهرستان ممسنی بوده که اطلاعات مورد نیاز آن با استفاده از روش کتابخانه ای و اسنادی و تهیه پرسشنامه به دست آمده است. تجزیه و تحلیل اطلاعات به دست آمده با استفاده از نرم افزارهای GIS و SPSS انجام و با استفاده از آزمون‌های ANOVA و پیرسون تحلیل و استنباط آماری انجام گرفته است. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که شهرستان ممسنی طی این چهار دهه مواجه با رشد بالای مهاجرت بوده است که بیشترین تعداد آن طی دهه های ۶۵-۱۳۵۵ و ۷۵- ۱۳۶۵ می‌باشد که پی آمدهای منفی را در محیط‌های روستایی و شهرها موجود آورده است. همچنین، مهم‌ترین علت‌های مهاجرت‌های روستایی در این شهرستان کمبود درآمد و فقدان امکانات آموزشی، خدماتی و رفاهی و ... است که در کل مقاله به آن پرداخته شده است.

---

چکیده امروزه گردشگری به عنوان گسترده ترین صنعت خدماتی دنیا، جایگاه ویژه ای در عرصه های اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی به خود اختصاص داده است‌.‌ رشد و توسعه این صنعت در دهه‌های اخیر در کشورهای توسعه یافته و درحال توسعه سبب بازساخت و تغییرات اجتماعی، اقتصادی و محیطی گوناگونی در محیط و جامعه میزبان گشته است. یکی از این ابعاد بسیار مهم بحث تاثیر گردشگری بر روی کیفیت زندگی جامعه میزبان می باشد. که در این زمینه مطالعات اندکی انجام شده و به همین خاطر درک محدودی از این مقوله وجود دارد. نوشتار حاضر نیز با درک این موضوع سعی در بررسی اثرات گردشگری بر کیفیت زندگی جامعه میزبان دارد و از این جهت شهر بندرترکمن را به عنوان نمونه مطالعاتی انتخاب نموده است. روش تحقیق تحلیلی- توصیفی می باشد و گردآوری اطلاعات از طریق پرسشنامه در یک نمونه ۳۷۵ نفری از ساکنین شهر بندرترکمن صورت گرفته است. فرایند محاسبات در این مقاله بر اساس روش تحلیل عاملی قرار دارد. به این منظور ۴۸ شاخص در ابعاد مختلف کیفیت زندگی انتخاب شدند که این شاخص ها به ۴ عامل تقلیل یافته اند و ۷/۷۷ درصد واریانس را در بر می گیرند. در بین ۴ عامل برتر به ترتیب نسبت تأثیرپذیری، عامل اقتصادی ۵۶/۲۸ درصد، عامل اجتماعی- فرهنگی ۴۴/۲۱درصد، عامل فیزیکی (مسائل زیست محیطی) ۱۷۳/۱۵ درصد، عامل فیزیکی (زیرساخت ها) ۵۹/۱۲ درصد از واریانس را تبیین می کنند.

---

آرایش گوناگون سامانههای فشاری در طول سال همراه با تأثیر عوامل محلی و هیدروکلیماتولوژیک سبب به وجود آمدن، صعود و انتشار انبوهی از ذرات گردوخاک، بویژه در نیمه‌ی غربی کشور میشود. در این مطالعه، به منظور بررسی شرایط سینوپتیکی مؤثر بر رخداد توفان‌های گرد وغبار در جنوب‌غرب ایران، به بررسی ۵۰۰ روز دارای پدیده‌ی گرد‌و‌غبار با منشا فرامرزی (کد ۰۶) که مقدار دید افقی را به کمتر از ۱ کیلومتر داده کاهش داده بود و با استفاده از اطلاعات ایستگاه‌های سینوپتیک اهواز، خرم آباد، ایلام و کرمانشاه در یک دوره‌ی آماری سیزده ساله (۲۰۰۰-۲۰۱۲) پرداخته شده است. برای تحلیل آماری پدیدهی مذکور، در گام نخست، با بررسی دید افقی در چهار ایستگاه منتخب در سه طبقه‌ی کوچکتر مساوی ۲ کیلومتر، ۲-۴ کیلومتر و بیشتر از ۴ کیلومتر و ترسیم توزیع‌های فراوانی اندازه دید افقی‌های کمتر مساوی ۱ کیلومتر با استفاده از نرم افزار SMADA، روزهای دارای کمینه‌ی دید افقی که دو ویژگی شدت و فراگیر بودن را بصورت توامان داشتند، انتخاب شدند. پس از دریافت دادههای دوباره پردازش شده و با استفاده از نرم افزار گردس نقشههای سطوح ژئوپتانسیلی، باد و فرارفت تاوایی تهیه و از نظر شرایط سینوپتیکی تحلیل شد. در ادامه، برای شناسایی منشأ تولید گرد‌و‌غبار و شبیهسازی مسیر حرکت این ذرات از روش پسگرد رویکرد لاگرانژی مدل هایسپلیت استفاده شد و به منظور ارائه ملموس‌تر، مسیرهای افقی شبیه‌سازی شده بر روی گوگل ارث فراخوانی شدند. بررسی سینوپتیکی توفان‌های گردوغبار مورد مطالعه نشان داد استقرار سلولهای کم فشار در مرکز کشور، موجب همگرایی و مکش هوا در سطح زمین شده و تاوایی منفی در جنوب عراق و تاوایی مثبت نسبتاً قوی در نواحی داخلی ایران سبب تقویت حرکات سیکلونی و وزش باد شدید با جهت غربی در نواحی جنوب غربی ایران شده که این امر موجب انتقال گردوخاک از روی بیابانهای خشک مناطق مجاور به کشور شده است. بر اساس خروجی مدل هایسپلیت، برای سه توفان شدید گردوغبار مورد مطالعه، منشأهای تولید گرد‌و‌غبار ورودی به منطقه‌، شامل مناطق خشک جنوب ترکیه، بیابانهای عراق و سوریه است که اغلب با جهات غربی و شمال غربی و با ارتفاع بالاتر از ۱۵۰۰ متر وارد منطقه شدهاند.

---

فرسایش آبی خاک یک پدیده طبیعی است که امروزه تحت تاثیر فعالیت­های انسانی، همانند تبدیل غیرمنطقی زمین و تخریب پوشش گیاهی، به یکی از مهم­ترین تهدیدات محیط­زیستی در جهان تبدیل شده است. هدف پژوهش حاضر مدل­سازی توزیع مکانی فرسایش آبی خاک در حوضه آبخیز قره­سو و بررسی اثر کاربری سرزمین و شیب بر میزان فرسایش و اولویت بندی لکه­های احیای سرزمین بوده است. برای اولویت بندی نیز مهم­ترین لکه­ها از لحاظ حساسیت به فرسایش و تاثیر معیارهای سرزمین برآن شناسایی شدند. مدل­سازی فرسایش توسط معادله جهانی هدررفت خاک اصلاح شده (RUSLE) و به کمک فنون GIS صورت گرفت. نتایج نشان داد میانگین فرسایش در حوضه آبخیز حدود ۱۹ تن در هکتار در سال است. مناطق با فرسایش کم، متوسط و شدید به ترتیب ۶۲، ۲۶ و ۱۲ درصد منطقه را تشکیل می­دهند. بررسی اثر کاربری سرزمین و شیب اهمیت اثر متقابل این دوعامل در افزایش میزان فرسایش خاک به خصوص در زمین­های کشاورزی با شیب­های زیاد را نشان می­دهد. برای اولویت بندی از روش تناسب ناحیه­ای سرزمین استفاده شد و ۱۵ لکه دارای بیشترین حساسیت به فرسایش شناسایی گردید. نتایج این پژوهش مکان و اولویت انجام اقدامات جبرانی از قبیل تراس­بندی، بانکت، احیاء و استقرار پوشش گیاهی و انجام طرح­های آمایش سرزمین جهت کاهش فرسایش و جلوگیری از اثرات سوء آن بر محیط­زیست و اقتصاد منطقه را نشان می­دهد. 

---

مدیریت شهری یک مفهوم فراگیر است و هدف آن تقویت سازمان‌های دولتی و غیردولتی برای شناسایی برنامه‌ها و سیاست‌های گوناگون و پیاده‌سازی آن‌ها با نتایج بهینه است و اداره یک شهر بدون آن امکان‌پذیر نیست. ولی امروزه، شهرها به‌خصوص کلان‌شهرها به دلیل مسائل و مشکلات بی‌رویه باعث شده که مدیریت شهری سنتی کارآمدی خود را از دست بدهد و در این راستا، مدیریت یکپارچه شهری به‌عنوان‌ یک‌نهاد مدیریتی‌ فراگیر و درگیر با موضوعات و پدیده‌های‌ بسیار گسترده‌ و متنوع‌ شهر و شهرنشینی‌ ضروری‌ است‌ تا نهایتاً‌ دستیابی‌ به‌ توسعه‌ پایدار در شهر میسر گردد. نوع تحقیق در این پژوهش از نوع توصیفی-تحلیلی بوده و در جمع‌آوری اطلاعات از مطالعات میدانی و کتابخانه‌ای استفاده‌شده است. همچنین برای تجزیه‌وتحلیل یافته‌ها از مدل‌های تصمیم­گیری چند معیاره (دیماتل فازی و تاپسیس) استفاده‌شده است. یافته‌ها حاکی از آن است که در بین معیارهای اصلی تحقیق، ساختار ارتباطی با دارا بودن بیشترین ضریب وزنی و اثرگذاری مستقیم با کسب امتیاز ۱۹,۱۷ در جایگاه اول، شرایط قانونی سیاست­گذاری با کسب امتیاز (۱۹.۱۱)در جایگاه دوم و درنهایت دیدگاه‌ها و نگرش‌ها با کسب امتیاز (۱۹.۰۰) در جایگاه سوم قرار دارند و این عوامل مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار در پیاده‌سازی مدیریت یکپارچه شهری در کلان‌شهر تهران می‌باشد. همچنین زیر معیارها بر اساس مدل تاپسیس منعکس‌کننده این مطلب است که همپوشانی وظایف سازمانی در ارگان‌های مختلف مربوط به مدیریت شهری، ضعف زیرساخت‌های اطلاعاتی برای مدیریت یکپارچه شهری و  ناشناخته ماندن نگرش یکپارچه در مدیریت سطوح مختلف فضایی به ترتیب در جایگاه‌های اول تا سوم را ازنظر خبرگان، متخصصین کسب کرده و تأثیر بیشتری بر پیاده‌سازی مدیریت یکپارچه شهری در کلان‌شهر دارند.

---

امروزه به دلیل وجود تنش آبی ناشی از کاهش بارندگی و بروز خشکسالی در کشور از یک سو و رشد مصرف بی رویه از منابع محدود آبی از سوی دیگر، تدوین و توسعه راهکارهایی در جهت بهبود برنامه‌ریزی، مدیریت، پایداری منابع آبی و اصلاح الگوی مصرف در کشور، امری ضروری به شمار می‏رود. یکی از کاربردی‏ترین روش‏ها در این خصوص، تعیین و تخمین میزان اثرگذاری عوامل مؤثر در تاب‏آوری منابع آبی کشور می‏باشد. پس از بررسی پژوهش‏های مرتبط، نتیجه حاصله آن شد که بیشترین تحقیقات انجام گرفته در این خصوص،
در جهت شناخت معیارهای مؤثر در ارزیابی، برنامه‌ریزی و پایداری سیستم‌های منابع آبی بوده و تاکنون پژوهش مجزایی در خصوص شناسایی معیارها و زیرمعیارهای مؤثر در تاب‌آوری منابع آبی ایران انجام نشده است؛ لیکن با اتکا به نتایج حاصل از مقالات و مراجع معتبر، مشخص شد دستیابی به موثرترین عوامل در تعیین تاب‏آوری منابع آب، با استفاده از بکارگیری روش دلفی (به دلیل اعتبار علمی و قابلیت استفاده در سطوح مختلف) امکان‏پذیر است. بر این اساس مطالعه پیش‏رو، با هدف شناسایی، غربالگری و اولویت‏بندی معیارها و زیرمعیارهای تاب‏آوری با استفاده از روش دلفی نگارش شده است. مطابق با اولین گام روش دلفی، در ابتدا لیستی از معیارها و زیرمعیارها به کمک مرور پیشینه پژوهش انتخاب شد و سپس توسط گروهی ۲۴ نفره از متخصصین محیط‏زیست و منابع آب (موسوم به خبرگان)، طی دو مرحله مورد سنجش قرار گرفت. نتیجه حاصل از این ارزیابی، تعیین ۳ معیار اکولوژیکی، اجتماعی- فرهنگی و اقتصادی به عنوان معیارهای اصلی و استخراج ۹ معیار و ۱۸ زیرمعیار می‏باشد. نتیجه آن شد که پس از انجام اولویت‏بندی زیرمعیارها براساس دو فاکتور درجه و درصد اهمیت، به ترتیب زیرمعیارهای آب سطحی(چشمه و رودخانه) و بارش با ضریب اهمیت ۲,۶۲ و۲.۲۸ بعنوان مهمترین و زیرمعیارهای نفوذپذیری (زه‏کشی) و دما به ترتیب ضریب اهمیت ۱.۲۳ و ۱.۳۱ بعنوان کم اهمیت ترین زیرمعیارها مشخص شدند. همچنین با نرمال‏سازی ضرایب بدست آمده برای هر یک از زیرمعیارها، فرمولی خطی جهت تخمین تاب‏آوری منابع آب ارائه گردید.امروزه به دلیل وجود تنش آبی ناشی از کاهش بارندگی و بروز خشکسالی در کشور از یک سو و رشد مصرف
بی رویه از منابع محدود آبی از سوی دیگر، تدوین و توسعه راهکارهایی در جهت بهبود برنامه‌ریزی، مدیریت، پایداری منابع آبی و اصلاح الگوی مصرف در کشور، امری ضروری به شمار می‏رود. یکی از کاربردی‏ترین روش‏ها در این خصوص، تعیین و تخمین میزان اثرگذاری عوامل مؤثر در تاب‏آوری منابع آبی کشور می‏باشد.
پس از بررسی پژوهش‏های مرتبط، نتیجه حاصله آن شد که بیشترین تحقیقات انجام گرفته در این خصوص، در جهت شناخت معیارهای مؤثر در ارزیابی، برنامه‌ریزی و پایداری سیستم‌های منابع آبی بوده و تاکنون پژوهش مجزایی در خصوص شناسایی معیارها و زیرمعیارهای مؤثر در تاب‌آوری منابع آبی ایران انجام نشده است؛ لیکن با اتکا به نتایج حاصل از مقالات و مراجع معتبر، مشخص شد دستیابی به موثرترین عوامل در تعیین تاب‏آوری منابع آب، با استفاده از بکارگیری روش دلفی (به دلیل اعتبار علمی و قابلیت استفاده در سطوح مختلف) امکان‏پذیر است. بر این اساس مطالعه پیش‏رو، با هدف شناسایی، غربالگری و اولویت‏بندی معیارها و زیرمعیارهای تاب‏آوری با استفاده از روش دلفی نگارش شده است. مطابق با اولین گام روش دلفی، در ابتدا لیستی از معیارها و زیرمعیارها
به کمک مرور پیشینه پژوهش انتخاب شد و سپس توسط گروهی ۲۴ نفره از متخصصین محیط‏زیست و منابع آب (موسوم به خبرگان)، طی دو مرحله مورد سنجش قرار گرفت. نتیجه حاصل از این ارزیابی، تعیین ۳ معیار اکولوژیکی، اجتماعی- فرهنگی و اقتصادی به عنوان معیارهای اصلی و استخراج ۹ معیار و ۱۸ زیرمعیار می‏باشد. نتیجه آن شد که پس از انجام اولویت‏بندی زیرمعیارها براساس دو فاکتور درجه و درصد اهمیت، به ترتیب زیرمعیارهای آب سطحی(چشمه و رودخانه) و بارش با ضریب اهمیت ۲,۶۲ و۲.۲۸ بعنوان مهمترین و زیرمعیارهای نفوذپذیری (زه‏کشی) و دما به ترتیب ضریب اهمیت ۱.۲۳ و ۱.۳۱ بعنوان کم اهمیت ترین زیرمعیارها مشخص شدند. همچنین با نرمال‏سازی ضرایب بدست آمده برای هر یک از زیرمعیارها، فرمولی خطی جهت تخمین تاب‏آوری منابع آب ارائه گردید.

---