---

بافت‌های فرسوده شهری که زمانی بر اساس الگوهای شهری و با تأثیر از شرایط اقتصادی- اجتماعی ساکنان و ویژگی‌های محیطی به وجود آمده‌اند، امروزه بر اثر گذشت زمان و تغییر در الگوهای فضایی ساخت و ساز، قابلیت زندگی را از دست داده‌اند و دارای مشکلات زیادی از لحاظ شرایط کالبدی، عبور و مرور، اقتصادی و اجتماعی برای زندگی امروزی است. برنامه‌های راهبردی با توجه به انعطاف‌پذیری و داشتن دید بلندمدت و تلفیق سطوح مختلف برنامه‌ریزی، در بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده دارای اهمیت بسیاری است. این بافت‌ها دارای توان‌ها، نقاط قوت و فرصت‌های زیادی هستند که بر اساس شناخت جامع و برنامه‌ریزی صحیح این نقاط، می‌توان راهبردهای بهینه‌ای جهت ساماندهی وضعیت موجود بافت‌های فرسوده ارایه داد. در این مقاله بر اساس مدل SWOT نقاط قوت، ضعف و فرصت‌ها و تهدیدهای موجود شناسایی شده و بر اساس طیف لیکرت نظرات کارشناسان و مسوولان مورد بررسی قرار گرفته و هر یک وزن خاصی بر اساس امتیاز کسب شده، به خود گرفته و سپس راهبردهای بهینه بهسازی و نوسازی بافت فرسوده محدوده‌ مرکزی شهر ارومیه به دست آمده‌اند. راهبردهای به دست آمده به عنوان راهنما و ملاک عمل بهسازی و نوسازی این محدوده جهت تصمیم‌گیری و اجرا ارایه شده‌اند. در نهایت این نتیجه حاصل شده است که محدوده‌ی مرکزی شهر ارومیه، با توجه به وجود امکانات اخذ وام از سازمان‌های داخلی و بین‌المللی، وجود بازار بزرگ ارومیه به عنوان محور اصلی اقتصادی شهر و همچنین وجود میادین، مکان‌های با ارزش و بناهای تاریخی و جزو آن، دارای پتانسیل‌های بالقوه‌ای جهت بهسازی و نوسازی می‌باشد.

---

بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری بخش اعظمی از سطح شهرهای کشور را تشکیل می‌دهند. این بافت‌ها از یک سو از طیف گسترده‌ای از مشکلات کالبدی، عملکردی، ترافیکی و زیست محیطی رنج می‌برند و برای کل گستره شهر یک تهدید جدی به شمار می‌آیند و از سوی دیگر مهم‌ترین پتانسیل شهرها برای استفاده از زمین جهت اسکان جمعیت، تأمین فضاهای باز و خدماتی و نیز بهبود محیط زیست محسوب می‌شوند. میبد از جمله شهرها در این زمینه است که مقاله حاضر ابتدا به تشریح ویژگی‌های کلی : طبیعی، جمعیتی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی و سپس به تعیین محدودی بافت فرسوده با توجه به معیارهای چون بلوک‌هایی با بیش از ۵۰ درصد قطعات کمتر از ۲۰۰ متر مربع، بلوک‌هایی با بیش از ۵۰ درصد سیستم فاقد سازه‌ای و بلوک‌هایی که بیش از ۵۰ درصد معابر آنها کمتر از ۶ متر مربع هستند پرداخته و در نهایت بعد از شناخت مسایل و مشکلات محدوده به اولویت بندی مسایل پرداخته است به گونه‌ای که فرسودگی ساختمان‌ها و مخروبه بودن آنها و تنگ و باریک بودن معابر به عنوان مهم‌ترین مشکلات محدوده بافت فرسوده شناخته شد. در جمع بندی با شناسایی نقاط قوت و فرصت‌ها به ارایه سیاست‌هایی جهت کاهش نقاط ضعف و تهدیدات جهت مدیریت مطلوب محدوده بافت فرسوده ارایه گردید. از جمله مهم‌ترین راهبردها و سیاست‌ها می‌توان به اصلاح و تعریض معابر باریک، تأمین و توسعه فضاهای خدماتی، تفریحی، ورزشی، درمانی و جهانگردی در بافت، ارائه تسهیلات مالی به ساکنان در امر ساماندهی واحدهای مسکونی با توجه به مشارکت بالای ساکنین در زمینه بهسازی و نوسازی اشاره کرد که تمام این راهبردها در صورت توجه مسئولان مدیریت شهری می‌توانند قابلیت اجرایی پیدا کنند. روش پژوهش مقاله حاضر «توصیفی– تحلیلی با استفاده از مدل برنامه ریزی استراتژیک (Swot) و شیوه گردآوری اطلاعات به صورت اسنادی و پیمایشی است

---

حاشیه‌نشینی صرفاً مسأله­ای کالبدی-فیزیکی نبوده و از عوامل ساختاری در سطح ملی و منطقه­ای ناشی می­شود. رشد فزاینده جمعیت شهری، توان سازمان­های دولتی و غیردولتی را در جهت توسعه و ارائه خدمات و تسهیلات شهری کاهش داده و برآورده نشدن نیازهای مسکن به­منظور اسکان اقشار کم‌درآمد در فضای رسمی و برنامه‌ریزی‌شده شهر، حاشیه­نشینی را به گونه بی­سابقه­ای افزایش داده است. مطالعه حاضر بر آن است که با شناسایی و بررسی علل و عوامل موثر در شکل­گیری این پدیده با استفاده برنامه­ریزی استراتژیک به تدوین استراتژی­های کارآمد در جهت بهبود شرایط بپردازد. بر این اساس عوامل داخلی و خارجی تاثیرگذار بر محله دیگاله شهر ارومیه که از محلات با هویت شهر محسوب می­شود، شناسایی و تحلیل شدند. روش تحقیق در این مقاله از نوع توصیفی و تحلیلی بوده و در آن از روش پیمایش، ابزار پرسشنامه، مدل­های سوات (SWOT) و تحلیل سلسله­مراتبی و تکنیک­های آماری مختلف در جهت ارائه­ استراتژی‌های بهینه بهره گرفته شده است. نتایج حاصله حاکی از آن است که محدوده با وجود قدمت طولانی و هویتمندی بالا از نظر نقاط ضعف از آسیب­پذیری بالایی برخوردار بوده و در عین حال از پتانسیل­های بالقوه­ای جهت رسیدن به کمال مطلوب را داراست.