---

گیاهان در مقابل فرآیندهای ژئومورفیک دامنه‌ای از قبیل جریان واریزه‌ها، سقوط سنگ‌ها و شستشوی روانابی واکنش نشان می‌دهند. معمولاً گیاهان حجیم دامنه‌ها الگوی محلی جابجایی مواد دامنه‌ای و رسوب‌گذاری خرده‌سنگ‌ها را تغییر می‌دهند و حتی ممکن است مانع حرکت سریع سنگریزه‌ها شوند. ظهور ریشه و خمش ساقه درختان نشانه‌ای از حرکت مواد دامنه‌ای و میزان آن دارد. هدف از این پژوهش شناسایی روابط حاکم بین یک نمونه از دامنه‌های ناپایدار با پوشش گیاهی استقرار یافته بر سطح آن در یک قلمرو مورفوژنتیک نیمه‌خشک است. از دامنه‌ای به وسعت ۷۱۴۰ مترمربع ۱۰ نمونه رسوب با متوسط وزن ۴۵ کیلوگرم از مواد ریزش یافته در نقاط ارتفاعی مختلف برداشت شد. در این ۱۰ نمونه مشخص شد که به‌طور میانگین ۳۳% از پاره‌سنگ و ۳۰% سنگریزه درشت و ۱۷% سنگریزه متوسط و ۲۰% از شن و ماسه و ریزتر از آن تشکیل شده است. الگوهای ریشه برای ۲۰ قطعه گیاهی که عمدتاً سماق هستند، مطالعه شده است. فرآیندهای دامنه‌ای، واریزه‌ها را به ریشه گیاه تحمیل می‌کند. سنگریزه‌ها به‌صورت پیش‌رونده، ریشه و قسمتی از ساقه‌ها را دفن می‌کنند که باعث تکثیر بوته می‌شود. بعضی ممکن است پاجوش‌های جدید زایشی را از میان سنگریزه‌های انباشته شده فراهم کند. فرآیندهای دامنه‌ای ممکن است گیاه را آسیب بزند. گیاهان حدود ۲۳% از سطح دامنه را پوشانده‌اند. در ریشه‌های تمام نمونه‌ها عدم تقارن دیده می‌شود. این گونه توزیع ریشه‌های گیاهان نیز حاصل تحمیل حرکات دامنه‌ای از نوع تالوس است. ۶۶% سماق در سنگریزه‌های پاره‌سنگی و درشت قرار دارد. بعضی درختان به‌خوبی با حالت رشد ساقه‌هایشان، حرکت واریزه‌ها را نشان می‌دهند؛ بنابراین همان‌گونه که تالوس بر رشد و انتقال گیاه تأثیر می‌گذارد درختان نیز به‌صورت زنده یا خشک مانع حرکت سریع واریزه‌ها شده‌اند.

---

در سالهای اخیر، نوسان و بالا رفتن سطح آب زیرزمینی در دشت پارس‌آباد مغان منجر به بروز مشکلاتی نظیر زهدار شدن و شور شدن زمین‌های کشاورزی و نیز تخریب پی ساختمان‌های شهری و روستایی و نشست جاده‌ها و بناها در این مناطق گردیده است. در این تحقیق با در نظر گرفتن عوارض جغرافیایی و نحوه تاثیر آن بر نوسان سطح آب زیرزمینی از طریق سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)، روند آن مدل‌سازی شده که با تغییر در نحوه سیستم آبیاری در منطقه می‌توان تاثیر این فرایند را به حداقل رساند. برای پایش نوسان سطح آب زیرزمینی از آمار ۳۰ حلقه چاه مشاهده‌ای به صورت برداشت‌های ماهانه، داده‌های زمین‌شناسی، توپوگرافی، خاک و منابع ارضی و داده‌های اقلیمی منطقه مورد مطالعه استفاده شده است. با استفاده از این داده‌ها که متعلق به دوره آماری ۹۲-۸۱ می‌باشند، روند نوسان سطح آب زیرزمینی و هیدروگراف تراز رسم گردید. سپس ارتباط بین عوامل مختلف جغرافیایی و نوسان سطح آب زیرزمینی بررسی شده است. در این راستا همبستگی پیرسون و مدل رگرسیون چند متغیره بین عوامل موثر در نوسان آب زیرزمینی و تراز آب زیرزمینی بدست آمد که معیارهای عملکرد (۹۷/۰=R۲ و۰۷/۰=RMSE) در دوره آزمون نیز حاکی از کارایی این مدل می‌باشند. نتایج به‌دست آمده نشان‌ دهنده افزایش روند سطح آب زیرزمینی در این دشت می‌باشد که جریان آب زیرزمینی از جنوب به سمت شمال و خصوصاً شمال شرقی می‌باشد. در این میان عوامل ارتفاع، شیب، جنس زمین (تخلخل و قابلیت انتقال) با تاثیرگذاری بیشتر و نفوذ ‌پذیری، بارش و تبخیر با تاثیرگذاری کمتر و عمق آب زیرزمینی نیز بی‌تاثیر در نوسان آب زیرزمینی شناسایی شده‌اند. با اعمال زهکشی‌های مداوم در اکثر نقاط دشت و تغییر سیستم آبیاری از سنتی به مکانیزه می‌توان از شور شدن خاک‌های مزروعی و نشست برخی منازل جلوگیری نمود.

---

چکیده:

بررسی اووالا، به عنوان یکی از نمونه های تیپیک اشکال کارستی، دارای اهمیت زیادی در مدیریت محیط است. در تحقیق حاضر، به تحلیل مورفومتری اووالا و شناخت این لندفرم سطحی کارست پرداخته شده است. در محدوده پراو – بیستون به سبب وجود شرایط مساعد، کلکسیونی از اشکال متنوع کارستی شکل گرفته اند. در این تحقیق با استفاده از مطالعات میدانی، نقشه های توپوگرافی، مدل رقومی ارتفاع و روشهای کمی و آماری ۲۳ اووالا در محدوده پراو – بیستون شناسایی و سپس پارامترهای مورفومتری آنها شامل محیط، مساحت، عمق، حجم، جهت گیری اصلی، نسبت کشیدگی، سینوسیته، نسبت سطح مقطع و شاخص پیتینگ ( حفره حفره بودن) محاسبه شد. دو روش کلی برای مطالعه اووالا، شامل استفاده از منحنی میزان و خط تقسیم توپوگرافی وجود دارد که روش دوم اعتبار بیشتری دارد. نتایج پژوهش  و تحلیل آماری نشان می دهد که ۸۶ درصد جهت گیری اووالاها،  از روند کلی گسلها در منطقه تبعیت می کند. برخلاف شکل پولژه بستر تمام اووالاها حفره حفره و رسوب گذاری ناچیز است. ۹۵ درصد اووالا ها در آهک بیستون قرارگرفته و شیب ۹۲ درصد از آنها بین ۰ تا  ۵ درصد است. بررسی این تحقیق نشان می دهد که تمامی اووالاهای مورد مطالعه در ارتفاع بالاتر از ۲۰۰۰ متر شکل گرفته اند.  

---

آگاهی از نرخ رسوب و فرسایش در حوضه­های آبریز و عوامل موثر در آن از مهمترین دغدغه ها و چالش های فراروی متخصصان علوم زمین بویژه ژئومورفولوژیست هاست. پارامتر های مورفومتری شبکه زهکشی نقش بسیار تعیین کننده‌ای در نرخ رسوب حوضه ها دارد. در این تحقیق به منظور ارزیابی همبستگی شاخص‌های مورفومتری شبکه زهکشی در نرخ رسوب سالانه،  از مدل رقومی ارتفاعی(DEM)، نقشه‌های توپوگرافی رقومی، نقشه های زمین­شناسی و آمار و اطلاعات دبی و رسوب ۱۵حوضه آبریز در شمال شرق کشور استفاده شد. و شاخص­های ژئومورفومتری مانند: تراکم زهکشی(Dd)، فرکانس زهکشی(FD)، بافت زهکشی (T)، تراکم گسل (Df) طول آبراهه‌ها(BL)، نسبت انشعابات(Rb)، تعداد ناهنجاری سلسله مراتبی(Ha)، شاخص ناهنجاری سلسله مراتبی(∆a)، تراکم ناهنجاری سلسله مراتبی(Ga)، زمان تمرکز(Tc) و واحد­های حساس به فرسایش(E) برای هر یک از حوضه‌ها در محیط نرم‌افزار Arc GIS ۱۰,۵محاسبه شد. با استفاده از روش سیکاسی و همکاران۱۹۸۷نرخ رسوب سالانه هر یک حوضه­ها برآورد شد. جهت اعتبار سنجی مدل از داده های رسوب سازمان آب منطقه­ای استفاده و نرخ سالانه رسوب حوضه­ها با منحنی سنجه رسوب بدست آمد. سپس با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون در محیط نرم افزارSPSS ۱۷ ، ارتباط شاخص­های ذکر شده با نرخ رسوب سالانه بر حسب ton/km^۲ محاسبه شد. طبق بررسی­های انجام شده: شاخص­های Tc،  A ،  E ،  Ha ، BL،∆a   به ترتیب با ۲۷۴/۰، ۲۲۶/۰، ۱۱۸/۰، ۱۱۷/۰ و ۱۰۷/۰ همبستگی ناچیزی با نرخ رسوب سالانه دارند و در سایر پارامترها نیز هیچگونه ارتباط معناداری وجود ندارد.  نتایج تحقیق نشان می­دهد روش سیکاسی و همکاران۱۹۸۷روش مناسبی برای برآورد نرخ رسوب سالانه در حوضه­های تحقیق نیست و عوامل دیگری مانند نرخ بارش سالانه، شدت بارش، وضعیت خاک و کاربری اراضی در نرخ رسوب سالیانه این حوضه­ها تاثیر بیشتری دارند که حتما باید لحاظ شود. 

---

---

   فرونشست پدیده‌ای مورفولوژیکی است که تحت‌تأثیر حرکت فرورو زمین پدید می‌آید. علت رخداد این پدیده ممکن است متأثر از عوامل طبیعی و انسانی باشد. برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی و وجود نشانه‌های فرونشست زمین در دشت جوین، ضرورت نیاز به پهنه‌بندی فرونشست در این دشت را نشان می‌دهد. هدف تحقیق حاضر بررسی مناطق مستعد پدیده فرونشست بوده که برای این منظور از مدل تحلیل شبکه ای- فازی استفاده شده است. لایه‌های اطلاعاتی شامل لیتولوژی، خاک، بارش، سطح پیزومتری، ارتفاع، تکتونیک، تراکم چاه‌ها، کاربری اراضی، شیب، ژئومورفولوژی، آبراهه، پوشش گیاهی به عنوان معیارهای مؤثر مورد استفاده قرار‌ گرفتند. سپس مقایسات زوجی معیارها انجام و وزن اختصاص یافته در نرم افزار super decesion به شکل معیارهای اصلی و زیرمعیارها وزن‌دهی شدند. لایه‌های مربوط به هر کدام از عوامل با استفاده از نرم افزار GIS در محیط Arc map آماده‌سازی گردید. سپس تلفیق وزنی در محیطGIS انجام گرفت و در انتها لایه نهایی به صورت تابع خطی طیف‌بندی گردید. در این مرحله نقشه  FUZZY & ANP فرونشست به صورت کلاس‌بندی برای نشان دادن ویژگی‌های مناطق بحرانی فرونشست  استخراج شد و اولویت‌بندی مناطق مختلف از نظر استعداد برای وقوع پدیده فرونشست بدست آمد. از این مقدار در نقشه ANP حدود ۵۶ درصد و در نقشه فازی به صورت فرض صفر و یک، قسمت مرکزی دشت جوین با خطر زیاد تا خیلی زیاد به حساب می‌آید. بر این اساس با توجه شرایط منطقه هر دو نقشه به واقعیت نزدیک است. تراکم بالای چاه‌های عمیق و نیمه عمیق و افت بالای آب‌های زیرزمینی به دلیل برداشت بی‌رویه  این محدوده(خطر زیاد تا خیلی زیاد) جزو مناطق با استعداد بالای فرونشست مشخص شد، همچنین وجود شکاف‌های بوجود آمده و نشست چاه‌ها در همین محدوده‌ها تا حدودی صحت سنجی مدل را با داده های زمینی نشان می‌دهد. از نتایج حاصل از محاسبات انجام شده توسط روش‌های مذکور، می‌توان به عنوان تخمین اولیه مقدار فرونشست در محل مورد مطالعه استفاده کرد.
 

---

‌کارن به شیارها یا حفرات انحلالی کوچک و بزرگی گفته می شود که در سطوح سنگهای کربناته به وجود می آیند. این شیارها به طور عمده منطبق بر درزه ها و شکستگی­های سنگ می باشد. بدین منظور حوضه کوهستانی کلات واقع در شمال شرق ایران (استان خراسان رضوی) و در ارتفاعات کپه داغ انتخاب گردید. هدف از این پژوهش طبقه بندی ژنتیکی و مورفولوژیکی کارنهای حوضه کوهستانی کلات واقع در خراسان رضوی با اسفاده از روش فورد و ویلیامز (به کمک داده های ژئومتری) می باشد. در ابتدا به منظور مطالعه کارن ها در منطقه مورد مطالعه نقشه توپوگرافی ۱:۵۰۰۰۰ کلات، نقشه زمین شناسی ۱:۱۰۰۰۰۰ کلات، تصاویر ماهواره ای و عکسهای هوایی با مقیاس ۱:۴۰۰۰۰ به منظور تعیین سازند های کربناته که احتمال تشکیل این فرم درآنها وجود دارد مورد بررسی قرار گرفت، سپس در محیط نرم افزار GIS نقشه پراکندگی واحد های کربناته تعیین گردید، سپس در مطالعات میدانی به کمک دستگاه GPS،کمپاس، متر، چکش اسمیت و دوربین دیجیتال انواع اشکال کارن بررسی و برداشت گردید. نتایج تحقیق نشان می دهد که در جنوب حوضه در  نزدیک روستای استیق سو فرم های وندکارن، پیت کارن، در شمال غرب حوضه در نزدیک روستای قره سو فرم های پیت چند وجهی،‌ کارن حفره ای، ماندر کارن، ریلن کارن، ریپل کارن و کریدور کارستی و در شرق حوضه در نزدیک روستای حمام قلعه فرم های ماندرکارن و کارن حفره ای و در شمال شرق حوضه فرم های کارن حفره ای، ریلن کارن، کارن ماندر، میکرو ریلن کارن، ریپل کارن و چاهک کارن شناسایی گردید. مهمترین عوامل مؤثر در پیدایش کارنها و توسعه آنها در بخش های مختلف در این حوضه را فرایندهای هیدرولیکی آب بر روی دامنه های آهکی، نقش بیوکارست، ناخالصی سنگ آهک و ذوب  برف تشکیل داده اند.