---

چکیده حوادث و رخدادهای طبیعی مانند زلزله، سیل، ناپایداری دامنه‌ها، بارها زندگی را در روستاهای منطقه دشت هالاکو در شمال‌غرب استان آذربایجان شرقی تحت تأثیر خود قرار داده و خسارات و تلفات جانی زیادی به بار آورده است. اصولاً همه مناطق طبیعی زمین برای استقرار سکونتگاه‌های روستایی مناسب نیستند و اکثر روستاها در معرض تهدید جدی عوامل مختلف طبیعی و ژئومورفولوژیکی هستند و آسایش زیستی مردم را سلب کرده‌اند. شرایط توپوگرافی به عنوان عامل فیزیکی، بستر و پهنه استقرار و توسعه کالبدی روستاها تفاوت آشکاری از جهت، شیب، لیتولوژی، ساختارهای زمین شناسی، مورفولوژی دامنه‌ها، عناصر اقلیمی و وضعیت پوشش گیاهی دارند. تعدادی از روستاها در کوهستان‌های خشن قرار دارند و بعضی در کوهپایه‌ها و دشت‌ها واقع شده‌اند. در این مقاله مطالعات میدانی اساس کار بوده و هدف آشکار کردن تنگناهای ژئومورفولوژیکی روستاها است. مخاطرات محیطی و ژئومورفولوژیکی در دو گروه درون‌زاد (آندوژنیک) و برون‌زاد (اگزوژنیک) مورد مطالعه قرار گرفته است. منطقه از نظر فعالیت‌های دورن‌زاد بویژه زلزله مورد تهدید جدی قرار دارد و به عنوان پرخطرترین عامل به حساب می‌آید و از جهت مخاطرات برون‌زاد، ناپایداری دامنه‌ها و سیل روستاها را تهدید می‌کند. بحرانی‌ترین و مخاطره‌آمیزترین وضعیت را در روستاهای مرتفع کوهستانی بویژه روستای هرزند عتیق می‌توان مشاهده کرد.

---

چکیده نگرش سنتی در زمینه مدیریت بحران آتش‌سوزی، بر این باور بود که مدیریت بحران یعنی فرونشاندن آتش، به این معنی که مدیران بحران در انتظار خراب‌شدن امور می‌نشینند و پس از بروز ویرانی سعی می‌کنند تا ضرر ناشی از خرابی‌ها را محدود سازند، ولی به تازگی نگرش به این موضوع عوض شده است. بر اساس معنای اخیر، همواره باید مجموعه‌ای از طرح‌ها و برنامه‌های عملی، برای مواجهه با تحولات احتمالی آینده در داخل سازمان‌ها تنظیم شود و مدیران باید درباره اتفاقات احتمالی آینده بیندیشند و آمادگی رویارویی با وقایع پیش-بینی نشده را کسب کنند. یکی از این طرح‌ها و برنامه‌های عملی، آموزش و مشارکت شهروندان در برنامه‌های مختلف ایمنی شهری است. این طرح با توجه به بررسی نمونه‌های اقدامات صورت گرفته در کشورهای پیشرفته، از جمله اقدامات کم هزینه با بازدهی بسیار بالا و مؤثر محسوب می‌شود. با توجه به اینکه این امر در کشور ایران به عنوان یکی از کم-رنگ‌ترین مسایل در تصمیم‌گیری‌ها مدنظر است و نتیجه این امر وجود ضعف فرهنگ ایمنی در بین شهروندان ایرانی است، ضرورتاً به بررسی نقش آموزش و به دنبال آن مشارکت شهروندان در پیشگیری از حریق‌های احتمالی می‌پردازد. بر اساس ابعاد و اهداف، نوع تحقیق کاربردی- توسعه‌ای و با توجه به ماهیت موضوع، روش انجام پژوهش، توصیفی و تحلیلی می‌باشد. در پایان، نتایج این بررسی نشان می‌دهد که آموزش عمومی و افزایش آگاهی جامعه با شیوه‌های مختلف از مهم‌ترین جنبه‌ی فعالیت‌های پیشگیرانه برای تأمین ایمنی در شهرها می‌باشد.

---

چکیده در مجموعه نیازهای اولیه انسان، اسکان دومین نیاز حیثیتی او پس از پوشاک قرار می‌گیرد و اگر توسعه‌یافتگی یک جامعه روستایی را منوط به تأمین و افزایش عزت نفس عقلانی آن بدانیم، کیفیت و تداوم دسترسی افراد را به مسکن روستایی می‌توان یکی از ارکان توسعه روستایی دانست. در این مقاله سعی شده است شاخص درجه رفاه سکونتی خانوار برای مناطق روستایی استان‌های کشور در سال ۱۳۸۲ محاسبه شود، زیرا این شاخص یکی از شاخص‌های اساسی رفاه اجتماعی محسوب می‌گردد. تکنیک‌های مورد استفاده در این تحقیق، روش‌های تحلیل عاملی و تحلیل واریانس یک‌طرفه بوده است. در این محاسبه شاخص‌های اقتصادی، کالبدی و اجتماعی مرتبط با مسکن روستایی مورد بررسی قرار گرفته‌اند. استان‌های مازندران، ایلام، چهارمحال و بختیاری و اصفهان در بهترین وضعیت و استان‌های سیستان و بلوچستان، زنجان، کرمان و کرمانشاه در بدترین وضعیت از نظر شاخص درجه رفاه سکونتی خانوار قرار گرفته‌اند.

---

چکیده یکی از عوامل مهم تأثیرگذار بر امنیت ملّی کشورهای تولیدکننده و مصرف‌کننده انرژی، نفت و گاز است. بعد از پیدایی نفت در ایران به مرور این ماده خام به عنوان مهم‌ترین مؤلفه تأثیرگذار بر اقتصاد، سیاست و به طور کلی امنیت ایران ایفای نقش کرده است. با تحول گفتمان ژئواستراتژیک به گفتمان ژئواکونومیک در دهه‌های اخیر و ایفای نقش برتر اقتصاد در عرصه مناسبات جهانی، نفت به عنوان خون صنعت مدرن در مقایسه با سایر عوامل قدرت از جایگاه بالاتری برخوردار شده است. در این میان ایران از دو جنبه تولید و مصرف انرژی در کانون توجه و تعاملات بین‌المللی واقع شده است. از طرفی این کشور در مرکز بیضی انرژی جهانی با ۵۶ درصد ذخایر نفت در خلیج فارس و ۳۹/۱۰ درصد در حوزه خزر واقع شده است که با تپش آن صنعت و اقتصاد جهانی به حرکت افتاده و حیات خویش را تداوم می‌بخشد. مضافاّ اینکه این سرزمین قلب سه حوزه بزرگ ذخایر گازی جهان یعنی خلیج فارس، سیبری غربی و آسیای مرکزی با ۲/۷۰ درصد ذخایر گازی جهان را بهم ارتباط می‌دهد. از طرف دیگر ایران با داشتن ۳/۱۰ درصد از ذخایر نفت و ۸/۱۵ درصد از ذخایر گاز جهان در جایگاه دوم دنیا قرار دارد. از جنبه مصرف انرژی نیز ایران محل اتصال دو حوزه بزرگ مصرف انرژی یعنی هند و چین در شرق و اروپا در غرب واقع شده است. این ویژگی‌های دوگانه باعث گردیده که امنیت ایران و محیط پیرامونش برای نظام بین‌المللی اهمیت مضاعفی پیدا کند. بنابراین به نظر می‌رسد در دوره حاکمیت گفتمان ژئواکونومیک ایران باید با استفاده از دیپلماسی انرژی با اتخاذ رویکرد تعاملی و پرهیز از اتخاذ مواضع تقابلی از انرژی به عنوان یک فرصت برای تعامل با نظام بین‌الملل و ارتقاء امنیت ملّی استفاده نماید.

---

چکیده شاخص‌های مسکن شاید مهم‌ترین و کلیدی‌ترین ابزار در برنامه ریزی مسکن باشند. بررسی شاخص‌های اجتماعی مسکن یکی از وسائل و شیوه‌های شناخت ویژگی‌های مسکن به شمار می‌رود که می‌توان به کمک آن پارامترهای مؤثر در امر مسکن را شناخت و هر گونه برنامه-ریزی و تصمیم گیری صحیح در خصوص مسکن را تسهیل نمود. هدف این مقاله بررسی وضعیت شاخص‌های اجتماعی مربوط به ازدحام جمعیت یا کمیّت مسکن، کیفیت وضع مسکن، خدمات اساسی و مالکیت و نحوه تصرف مسکن در شهرستان اهواز می‌باشد. روش تحقیق ترکیبی از روش‌های توصیفی، تحلیلی و موردی- میدانی یا موردی- ژرفانگر است. بررسی و مقایسه شاخص‌های اجتماعی مسکن در شهرستان اهواز طی سال‌های ۱۳۴۵ الی ۱۳۸۵ نشان می‌دهد که در اکثر این شاخص‌ها روند روبه رشدی (بهبودی نسبی) داشته‌اند. از این‌رو برنامه‌ریزان و مدیران مسکن باید از یک سو به اهمیت شاخص‌های اجتماعی در بهبود کیفیت مسکن توجه نموده و از سوی دیگر مساله مسکن را در ارتباط با کلیه عوامل مربوطه اعم از کمّی و کیفی مورد بررسی و امعان نظر قرار دهند، همچنین با دیدی جامع و همه‌سو نگر و به طور اساسی و جدی‌تر نقش شاخص‌های اجتماعی را در برنامه‌های توسعه مسکن لحاظ کنند.

---

چکیده رشد شهرها یکی از پدیده‌های مهم جهانی می‌باشد که تحت تأثیر عوامل محیطی، انسانی، اقتصادی و سیاسی روی می‌دهد و ارائه خدمات به شهروندان و دسترسی آنان به امکانات شهر از اولویت‌های برنامه ریزان و مدیران شهری است. برای تحقق این امر از تکنیک‌ها و روش‌های گوناگون اعم از کلاسیک و نوین استفاده گشته است. از دهه ۱۹۷۰ استفاده از روش‌های کمی در مسائل مکانیابی خدمات شهری زیاد شده و هرکدام از این روش‌ها علاوه بر معایب و مزایای خاص خود در این زمینه به کار می‌روند. اما در این تحقیق از تکنیک AHP که مزایای بیشتری نسبت به دیگر تکنیک‌های مکانیابی دارد، استفاده شد. چون در فرایند مکانیابی سنجشی کمی، برای انتخاب فاکتورها در دسترس نبوده به همین دلیل تعیین وزن‌ها و ارزیابی‌ دشوار می‌باشد (Jianguo, ۲۰۰۵, ۵۹۴). در این پژوهش از روش AHP که تکنیکی ریاضی برای مباحث چند فاکتوره بوده و به جنبه‌های کمی و کیفی بحث، کمک می‌کند و به عنوان ابزاری قوی و ساده برای انتخاب وزن و کاهش‌دهنده اریبی وزن‌ها بوده، استفاده شد. هدف از انجام این تحقیق بکارگیری روش AHP در مکانیابی‌ها و مسائل برنامه-ریزی شهری و معرفی یک روش نوین به همراه سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی و عملی کردن آن در مکانیابی درمانگاه‌های شهر مهاباد، تحلیل توزیع مکانی مراکز درمانی در شهر مورد مطالعه و تشخیص و تبیین نقاط ضعف در استقرار کاربری‌های درمانی در وضع موجود با توجه به معیارهای تعیین شده می‌باشد و برای رسیدن به اهداف فوق از روش تحقیق ترکیبی AHP در محیط سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی، نرم افزارهای Arcgis و Matlab و همچنین مطالعات اسنادی و کتابخانه‌ای استفاده شده است.

---

چکیده در این مقاله پس از تعریف مدل مفهومی، ضوابط موثر در مکانیابی مدارس مشخص شده و اطلاعات مرتبط با هر یک از آنها آماده سازی و سپس اطلاعات نقشه‌ها و اطلاعات توصیفی در نرم افزار ArcGIS وارد گردیده است. در مرحله بعد به تجزیه و تحلیل اطلاعات و ارزیابی وضع موجود به وسیله نرم افزار ArcGIS و با استفاده از امکاناتی چون Spatial Analysis, Buffering و... پرداخته شده است. با استفاده از منطق بولین و فازی مکان مدارس ابتدایی مورد تحلیل قرارگرفته و مشخص گردیده که کدامیک از این مدارس بر خلاف ضوابط مکانیابی واقع شده و یا در حریم کاربری‌های ناسازگار قرار دارد. با توجه به بررسی‌ها و نتایج به دست آمده، توصیه‌های کاربردی برای بهبود وضعیت مدارس ابتدایی این دو منطقه گردیده است.

---

چکیده در دهه‌های اخیر مکاتب و پارادایم‌های متعددی در حوزه ادبیات شهری شکل گرفته‌اند که برخی از آنها تأثیرات عمیقی بر فضاهای شهری نهاده‌اند، در این میان رویکرد «استراتژی توسعه شهری» (CDS) که یکی از مهم‌ترین و بحث‌انگیزترین آنها محسوب شده و در چند سال اخیر نیز توجه بسیاری از محافل علمی- حرفه‌ای ایران را نیز به خود معطوف کرده است. هر چند حیات CDS به شکل‌گیری رسمی سازمان «ائتلاف شهرها» به سال ۱۹۹۹ بر می‌گردد، اما این سازمان در سال‌های بعد با مشارکت «بانک جهانی» و مرکز سکونتگاه‌های انسانی وابسته به سازمان ملل متحد (HABITAT) اسناد رسمی آن را منتشر کرده و در حال حاضر نیز تریبون و متولی رسمی اجرایی CDS در سطح جهانی به شمار می‌رود. امروزه بسیاری از مدیران، برنامه‌ریزان و نظریه پردازان شهری سعی در بسط این موضوع دارند که با استناد به تجارب موفق CDS، این رهیافت چگونه و با کدام مکانیسم‌ها قادر است در انتظام فضایی شهرها، ایجاد تغییرات مثبت در زندگی عادی شهروندان و کاهش فقر شهری، نقش خود را توسعه دهد. مروری بر اجرای CDS در بیش از ۲۵۰ شهر جهان سومی در کمتر از یک دهه، تاکیدی است این بر نکته که رویکرد بیش از آنچه به دنبال تهیه طرح باشد، مبتنی اجرا و عمل است. این در حالی است که اغلب شهرهای کشورهای در حال توسعه نظیر ایران، هم از نظر تهیه و تدوین و هم از بعد اجرا، شرایط دشواری را تجربه می‌کنند، چرا که رویکرد عمده در مدیریت و برنامه‌ریزی شهری ایران متأثر از مکتب برنامه‌ریزی کلاسیک با محوریت طرح جامع است که غالباً در آن ابعاد توسعه فیزیکی، آرایش و انتظام کالبدی شهرها بر ابعاد اجتماعی- شهروندی تقدم دارد. با اینکه طرح‌های جامع در ایران با هدف زمینه سازی رشد کالبدی موزون شهرها تدوین می‌شوند، اما عملاً نه تنها انرژی و هزینه‌های بسیاری را بر اقتصاد شهری تحمیل می‌کنند، بلکه اغلب بخش عمده‌ای از اهداف آنها هرگز محقق نمی‌شوند. از دلایل اصلی شکل‌گیری روند حاضر، می‌توان به عدم توجه و کاربرد روش‌ها و نگرش‌های جدید در حوزه برنامه‌ریزی شهری نظیر راهبرد توسعه شهری اشاره کرد. مقاله حاضر سعی بر آن دارد تا ضمن بررسی و تحلیل چالش‌های فرا روی برنامه-ریزی شهری در ایران، به جایگاه رهیافت CDS در این مقوله و نقش آن در انتظام فضایی شهرها بپردازد.

---

چکیده زمین شناسی و پیکرشناسی زمین بر جامعه، تمدن و تنوع فرهنگی تأثیر داشته‌اند. این تأثیر با توجه به میزان توسعه در هر جامعه‌ای متفاوت خواهد بود. در گذشته، انسان‌ها روابط نزدیکی با محیط طبیعی خود داشتند و در راه تلاش برای شناخت و درک چشم‌اندازها و فرایندها از اسطوره، داستان و افسانه‌ها کمک گرفته‌اند. استفاده از اسامی مانند شیطان، اژدها و جن برای دره‌ها، کوه‌ها و غارها را می‌توان در نقاط متفاوت کره زمین و در فرهنگ‌های مختلف مشاهده کرد. علاوه بر این انسان سعی کرده است فرایندها و فرم‌ها را بر اساس درک خود از طبیعت، تشریح کنند. اسامی به کار رفته برای عناصر غیر زنده‌ی طبیعت، در چهارچوب زمین شناسی فرهنگی قرار می‌گیرد. بخشی از فرهنگ مربوط به پدیده‌های زمین شناسی با اعتقادات مذهبی مردم و متافیزیک ارتباط دارد. بعضی از این اسامی برای عناصر نسبتاً استاتیک (مانند کوه‌ها)، فرایندهای دینامیک (مانند چشمه‌های تراورتن ساز) و فسیل‌ها استفاده شده‌اند. تعدادی از این اسامی اسطوره‌ها و داستان‌ها، اطلاعات با ارزشی را درباره زلزله‌ها، سونمی، سیل‌ها و غیره ارایه می‌دهند و داده‌های مهمی را برای درک تاریخ زمین شناسی، روند تحولات پیکرشناسی و تغییرات اقلیمی را فراهم می‌کند. در این تحقیق، ارزش‌های ژئومیتولوژیکی سه چشمه دارای املاح آهکی در شمال غرب ایران (تکاب، زنجان و قروه) مورد بررسی قرار گرفته است. استفاده از نام اژدها برای پشته‌های سنگی نشان دهنه‌ی آن است که در این مناطق در گذشته چشمه‌های پر آب و احتمالاً آرتزین وجود داشته است. این‌گونه سایت‌ها، از دیدگاه جذب ژئوتوریست‌ها، بویژه در مناطق روستایی اهمیت زیادی دارند.

---

چکیده محیط زیست کره زمین که یک کل واحد را تشکیل می‌دهد جزء لاینفک حیات انسان محسوب می‌شود و بقا و سلامت آن لازمه بقاء و سلامت انسان است و باید گفت که حفاظت از محیط زیست مساوی با حفاظت از بشریت می‌باشد که وظیفه اصلی هر دولتی را به خود اختصاص می‌دهد. دولت‌ها برای انجام این وظیفه و تنظیم روابط انسان با محیط زیست نیازمند یک سلسله مقررات و قواعد الزام‌آور هستند. از این رو در هر کشوری برای حمایت از محیط زیست و جلوگیری از تخریب و آلودگی آن قواعد و مقرراتی وضع می‌شود که از مجموعه آن مقررات به «حقوق محیط زیست»‌ تعبیر می‌شود. این رشته جدید از علم حقوق بر حسب دامنه شمول مقررات آن، به حقوق محیط زیست داخلی، حقوق محیط زیست بین‌المللی و حقوق بین‌الملل محیط زیست قابل تقسیم است. با توجه به اینکه محیط زیست قسمت عمده حاکمیت ملی هر کشوری را تشکیل می‌دهد، مقررات آن جنبه‌آمره داشته و هیچ کس حتی دولت‌ها حق عدول از آن قواعد و مقررات را ندارند.

---

چکیده حوضه آبخیز تیغ آب، بین شهرستان‌های خاش و ایرانشهر قرار گرفته است. در این تحقیق پس از جمع آوری آمار دراز مدت (۲۲ ساله) از دما، دبی و بارش حوضه، مطالعات در دو بخش انجام شد. در بخش اول به بررسی روش‌های مختلف در برآورد آبدهی سالانه حوضه و در بخش دوم به بررسی سیلاب و انتخاب بهترین و مناسب‌ترین روش در تخمین میزان آن، پرداخته شد. آزمون‌های مختلف آماری بر روی داده‌ها انجام گرفت تا از همگنی داده‌ها و پراکنش ایستگاه‌های منتخب، اطمینان حاصل شود. سپس با استفاده از روش‌های جاستین، رابطه کمیته تحقیقات کشاورزی هندوستان (ICAR)، مؤسسه تحقیقات آبیاری ایالتUP هندوستان و رابطه لیسی، ارتفاع رواناب سالانه محاسبه شد و بهترین روش جهت برآورد آبدهی سالانه انتخاب گردید. بر این اساس، از بین روش‌های مورد استفاده روش جاستین، به دلیل در نظر گرفتن پارامترهای اقلیمی و غیر اقلیمی فراوان و نیز ضریب منطقه‌ای، در برآورد میانگین آبدهی سالانه، نتیجه بهتری را ارائه داده و برای استفاده در حوضه آبخیز تیغ آب توصیه می‌شود. در مرحله بعدی سیلاب منطقه بررسی شد و پس از بر آورد دبی پیک سیلاب ایستگاه‌ها، به بررسی روش‌های مختلف تخمین سیلاب و انتخاب مناسب‌ترین روش جهت برآورد آن در دوره‌های بازگشت مختلف، اقدام گردید. بر اساس نتایج مشاهده شده، جهت بر آورد حداکثر دبی لحظه‌ای سیلاب، روش SCS از جامعیت بیشتری بر خوردار است.

---

چکیده بارش یکی از عناصر اصلی وضعیت اقلیمی هر منطقه به شمار می‌رود. کاهش یا افزایش میزان بارندگی بر بسیاری از پدیده‌های اقلیمی و محیطی اثر دارد. ثأثیرات مستقیم آن در زندگی بشر نیز قابل توجه می‌باشد. تکنیک‌های آماری ابزار سودمندی برای برآورد رفتار متغیرهای اقلیمی هستند. در این پژوهش با استفاده از روش‌های آماری به تحلیل رفتار بارش ایستگاه هواشناسی خوی پرداخته شده است. آزمون‌های آشکار سازی روند با استفاده از روش‌های همبستگی پیرسون، اسپیرمن، من کندال انجام شده است. نتایج این روش‌ها، بیانگر وجود روند کاهشی معنی‌دار، در بارش سالانه خوی می‌باشد. با اعمال روش تحلیل طیفی بر روی داده-های بارش، چرخه‌های نهان آن، مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج حاصل از تحلیل طیفی نشان داد که در سطح ۹۵ درصد اطمینان، به جز همساز ۱۴، همساز ۷ و ۱۹ نیز معنی‌دار بوده و وجود روند کاهشی در سری زمانی مورد تأیید می‌باشد. در نهایت برای پیش‌بینی بارش سالانه خوی، از مدل آریما بهره گرفته شد. در این روش، سه الگوی اولیه مورد برازش قرار گرفت. آزمون نیکویی برازش مدل، شامل آزمون ضرایب، آزمون استقلال مانده‌های مدل، آزمون آکائیک و توان پیش‌بینی مدل، نشان داد که از میان سه الگوی برازش داده شده، الگوی (۱،۱،۰) آریما، الگوی برتری برای بارش سالانه می‌باشد که بر اساس آن تا سال ۲۰۱۵ میلادی با اطمینان۹۵ درصد، بارش خوی پیش‌بینی شد.

---

یکی از نقش‌های کلان شهرها ایفای کارکردهای ملی و فراملی مولد و توسعه‌گرا است. کارکرد فراملی کلان‌شهرها در زمینه جریان جمعیت، سرمایه‌گذاری خارجی و مبادلات کالا، شهرهای مصرف گرا و انگلی را به شهرهای مولد و توسعه‌گرا تبدیل خواهد کرد. کلان‌شهر تبریز ظرفیت‌های طبیعی و انسانی قابل توجهی برای کارکرد فراملی و پیشرفت را دارد. هدف اصلی این پژوهش، ارزیابی کارکرد فراملی کلان‌شهر تبریز برای دستیابی به روابط گسترده‌تر و کارکرد مناسب‌تر آن برای پذیرش وظایف فراملی و تعیین حوضه عملکردی موثر در سطح جهان به‌ویژه کشورهای پیرامونی است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی با بهره‌گیری از مدل تحلیل شبکه است. نتایج حاصله از این پژوهش نشان می-دهد کلان‌شهر تبریز بر اساس شاخص‌های مورد بررسی از جمله جریان جمعیت، کالا و سرمایه‌گذاری خارجی ارتباط ضعیفی با کشورهای پیرامون دارد. پیشنهاد می‌شود حکمروائی شایسته، ایجاد زیرساخت‌های ارتباطی- اطلاعاتی پیشرفته، ارتقای کیفیت محیط شهری و اقتصاد مردمی ومشارکت بخش خصوصی با برنامه‌ریزی و نظارت دولت و بهبود مناسبات بین المللی برای توسعه کارکردهای فراملی بیشتر مورد توجه قرار گیرد.

---

چکیده امروزه گردشگری به‌عنوان گسترده‌ترین صنعت خدماتی دنیا، جایگاه ویژه‌ای در عرصه‌های اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی به خود اختصاص داده است‌.‌ رشد و توسعه این صنعت در دهه‌های اخیر در کشورهای توسعه یافته و درحال توسعه سبب بازساخت و تغییرات اجتماعی، اقتصادی و محیطی گوناگونی در محیط و جامعه میزبان گشته است. یکی از این ابعاد بسیار مهم بحث تاثیر گردشگری بر روی کیفیت زندگی جامعه میزبان می‌باشد. که در این زمینه مطالعات اندکی انجام شده و به همین خاطر درک محدودی از این مقوله وجود دارد. نوشتار حاضر نیز با درک این موضوع سعی در بررسی اثرات گردشگری بر کیفیت زندگی جامعه میزبان دارد و از این جهت شهر بندرترکمن را به-عنوان نمونه مطالعاتی انتخاب نموده است. روش تحقیق تحلیلی- توصیفی می‌باشد و گردآوری اطلاعات از طریق پرسشنامه در یک نمونه ۳۷۵ نفری از ساکنین شهر بندرترکمن صورت گرفته است. فرایند محاسبات در این مقاله بر اساس روش تحلیل عاملی قرار دارد. به این منظور ۴۸ شاخص در ابعاد مختلف کیفیت زندگی انتخاب شدند که این شاخص‌ها به ۴ عامل تقلیل یافته‌اند و ۷/۷۷ درصد واریانس را در بر می‌گیرند. در بین ۴ عامل برتر به ترتیب نسبت تأثیرپذیری، عامل اقتصادی ۵۶/۲۸ درصد، عامل اجتماعی- فرهنگی ۴۴/۲۱درصد، عامل فیزیکی (مسائل زیست محیطی) ۱۷۳/۱۵ درصد، عامل فیزیکی (زیرساخت ها) ۵۹/۱۲ درصد از واریانس را تبیین می‌کنند.

---

چکیده طبقه‌بندی و تهیه نقشه شدت بیابان‌زایی، به‌عنوان ابزاری کارآمد، نقش مهمی در ارزیابی توان محیطی و جلوگیری از بیابانی شدن یا ترمیم و احیا مناطق تخریب یافته بازی می‌کنند. بنابراین در این پژوهش با استفاده مدل تاکسنومی اصلاح شده (MNT) اقدام به ارزیابی و پهنه‌بندی آسیب‌پذیری زیست‌محیطی نسبت به خطر بیابان‌زایی در منطقه ابوزید آباد شد. نتایج حاصله ازکاربرد این مدل حکایت ازتوانایی بالای آن در ارزیابی و تهیه نقشه شدت بیابان‌زایی داشت. متوسط وزنی ارزش کمی شدت بیابان‌زایی برای کل منطقه، ۵۴/۰ برآورد شد، که در کلاس بیابان‌زایی شدید جای می‌گیرد. مطالعات انجام شده نشان داد که ۵/۲۹% درصد از کل منطقه مطالعاتی تحت آسیب‌پذیری خیلی شدید و ۵/۲% درصد شدیدا آسیب‌پذیر می‌باشد و آسیب‌پذیری با شدت متوسط (۶۸%) بیش‌ترین سهم را در منطقه مطالعاتی به خود اختصاص داده است. نتایج این پژوهش امکان برنامه ریزی را برای به حداقل رساندن بیابان‌زایی در اثر انجام طرح‌های توسعه فراهم می‌سازد و می‌تواند شرایطی را ایجاد کند که با توجه به اولویت‌ها و پهنه‌بندی آسیب‌پذیری منطقه مطالعاتی، تعادل بین طرح های توسعه و محیط امکان پذیرگردد.

---

چکیده رشد سریع شهرها و توسعه کالبدی آن موجب بروز بحران‌های مختلف در زندگی شهری نظیر مشکلات محیطی و نزول کیفیت محیط زندگی شده است. پژوهش حاضر با هدف تعیین میزان رضایتمندی شهروندان از کیفیت محیط‌‌های سکونتی و شناسایی متغیرهای تأثیرگذار بر میزان رضایتمندی شهروندان از محیط زندگی در مناطق ۱ و ۸ طرح جامع شهر تبریز صورت گرفته است. روش تحقیق پیمایشی-تحلیلی بوده که داده‌های مورد نیاز با استفاده از پرسشنامه جمع‌آوری و با آزمون‌های تحلیل عاملی، T-test و ضریب همبستگی پیرسون مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته‌اند. براساس نتایج به‌دست آمده، میزان رضایتمندی ساکنان مناطق ۱ و ۸ شهر تبریز از کیفیت محیط زندگی در حد ۸۶۲/۲ با میانه ۳ ارزیابی شده است که بیان‌گر میزان رضایتمندی متوسط ساکنین از محیط مسکونی شان می‌باشد. از میان هفت مؤلفه مورد بررسی در ضریب همبستگی پیرسون، پاسخ‌دهندگان از مؤلفه هفتم یعنی ضریب آسایش محیط مسکونی با سطح معناداری ۳۸۵/۰ و با ضریب همبستگی ۰۴۵/۰- اظهار نارضایتی نموده‌اند.

---

چکیده ارزیابی کمی پروژه‌های آبخیزداری به‌منظور تجزیه و تحلیل اثرات آن‌ها و تصمیم‌گیری صحیح در اجرای بهینه این گونه طرح‌ها، ضروری می‌باشد. این تحقیق با هدف بررسی تأثیر اقدامات آبخیزداری بر سیل‌خیزی درحوضه آبخیز طزرجان صورت گرفته‌است که بدین منظور از مدل HEC-HMS برای مقایسه تغییرات دبی واثر داغاب قبل و بعد از اقدامات استفاده گردید. جهت تعیین تأثیر اقدامات مکانیکی و بیولوژیک، زمان تمرکز و شماره منحنی در شرایط بعد از اجرای اقدامات محاسبه و با اعمال تغییرات ایجاد شده در ورودی‌های مدل اقدام به شبیه‌سازی رفتار سیلاب گردید. مدل با داده‌های مشاهداتی، واسنجی و اعتباریابی گردید و هیدروگراف سیل با دوره بازگشت‌های ۲ تا ۱۰۰۰ ساله در وضعیت قبل و بعد از احداث عملیات آبخیزداری شبیه‌سازی گردید. مقادیر دبی اوج برای دو وضعیت قبل و بعد از اقدامات آبخیزداری محاسبه گردید. بر اساس نتایج شبیه‌سازی، تأثیر اقدامات مکانیکی و بیولوژیک و تلفیق آن‌ها بر دبی اوج به طور متوسط ۴۴/۶ ، ۶۶/۰ و۱۹/۷ درصد بوده‌است. از طرفی با افزایش دوره بازگشت سیلاب، تأثیر سازه‌ها بر کاهش دبی اوج کاهش یافته وتأثیر اقدامات بیولوژیک با افزایش دوره‌ بازگشت تا۱۰ سال روند افزایشی داشته، سپس روند کاهشی به خود گرفته‌است. تلفیق اقدامات بیولوژیک و مکانیکی بیشترین تاثیر را روی کاهش دبی اوج داشته-است.

---

چکیده به طور معمول اگر‌چه جغرافیا بر مبنای عناصر طبیعی و ارتباطات متقابل آن با انسان معنا می‌یابد، اما فارغ از کارکردها و نقش آفرینی این عناصر، امروزه، دامنه‌های جدیدی از فضا شکل گرفته که با توجه به ارتباط آن با گستره جغرافیایی بیانگر شمای جدیدی از فضای جغرافیایی می‌باشد. تلاش انسان برای پدید آوردن جهانی به موازات جهان طبیعی به دلیل آن‌که انسان و محیط یا از طریق آزمون و خطا و یا از طریق تجارب و علم با یکدیگر در ارتباط می‌باشند، باعث شد تا ساختارهای مبتنی بر شبیه سازی کننده مد نظر محققان و دانشمندان قرار گیرد، تا از صرف هزینه‌های مادی، معنوی و زمانی در پیشبرد هر چه سریع‌تر علم جلوگیری شود. از این رو فضای مجازی از علم سایبرنتیک یعنی مناسبات میان انسان و ماشین منبعث شده که در شکل پیشرفته‌تر آن به‌وجود آوردنده واقعیت‌های مجازی، الگوهای شبیه سازی مجازی و فضای سایبر می‌باشد. با توجه به توسعه روز افزون تکنولوژی و کارکرد فضای مجازی در زندگی انسان‌ها و نیز وابستگی انسان به محیط‌های مجازی این سوال پیش می‌آید که آیا می‌توان برای فضای سایبر، جغرافیایی خاص تعریف نمود؟ و اجزاء تشکیل دهنده این فضا چگونه می‌توانند بر رابطه میان انسان و جغرافیای طبیعی تاثیرگذار باشند؟ در این مقاله، با استفاده از روش تحلیلی- توصیفی تلاش گردیده تا به سوالات مذکور پاسخ داده شود. از این رو به نظر می‌رسد میان توسعه تکنولوژی ارتباطی و جغرافیا، ارتباط معنا داری وجود دارد که منجر به رشد دامنه‌های فضای شبکه‌ای و توسعه تحلیل‌های فضایی در جغرافیای فضای سایبر می‌گردد. بنابراین با توجه به رشدکارکردی فضای مجازی کلیه گرایش‌های جغرافیا تحت تاثیر آن قرار گرفته و منجر به شکل گیری چشم‌انداز داده‌های اطلاعاتی در این عرصه می‌شود.

---

چکیده دمای خاک یکی از مهم‌ترین پارامترهای موثر در فرایندهای هیدرولوژیکی و مطالعات کشاورزی است که اندازه گیری و تخمین آن امری ضروری می باشد؛ بنابراین تاکنون روش‌های مختلفی هم‌چون مدل‌های رگرسیونی و شبکه عصبی مصنوعی جهت برآورد دمای خاک مورد استفاده قرار گرفته است. در تحقیق حاضر نیز علاوه بر مدل شبکه عصبی مصنوعی، نخستین بار از برنامه ریزی ژنتیک به‌عنوان روشی نوین از روش‌های فراکاوشی که قادر به ارائه رابطه صریح بین متغیرهای وابسته و مستقل می‌باشد، در تخمین دمای خاک ایستگاه سینوپتیک تبریز در عمق‌های مختلف استفاده شده است. پارامترهای مهم هواشناسی از جمله دمای متوسط هوا، بارش، رطوبت نسبی و سرعت باد به‌عنوان عوامل موثر بر دمای اعماق مختلف خاک در طول دوره آماری ۱۸ ساله (۱۳۸۸-۱۳۷۱) انتخاب گردید. سپس به منظور بررسی دقت هر یک از روش‌های یاد شده، در مرحله اول ترکیب‌های مختلفی از مقادیر دمای خاک تشکیل گردید و به عنوان ورودی های این مدل ها مورد استفاده قرار گرفت. در مرحله بعد به همین ترتیب ترکیب های متفاوت با تاخیر یک روزه از پارامترهای مختلف هواشناسی به عنوان ورودی های مدل و دمای خاک به عنوان خروجی هر مدل انتخاب گردید. با توجه به شاخص‌های آماری و هم‌چنین نمودارهای پراکنش هر دو مدل قادر به تخمین قابل قبول دمای اعماق مختلف خاک می‌باشند. هم‌چنین راه حل‌های صریحی که نشانگر ارتباط بین متغیرهای ورودی و خروجی باشد، بر مبنای برنامه ریزی ژنتیک ارائه گردیدند که این امر بر ارجحیت برنامه‌ریزی ژنتیک بر مدل دیگر می‌افزاید.

---

چکیده حفظ منابع موجود آب اصلی‌ترین هدف اجرای عملیات آبخیزداری است. این تحقیق به‌منظور ارزیابی تأثیر احداث سازه‌های کوتاه بر تغییر روند و میزان ذخیره رواناب، در حوضه آبخیز گاودره در استان کردستان انجام گرفته است. این حوضه، وسعتی معادل ۲۷/۶ کیلومتر مربع دارد و از زیر حوضه‌های قشلاق سنندج می‌باشد. مشخصات مکانی و اجرایی سازه‌های احداث شده از طریق انجام عملیات صحرایی ثبت گردید. کارایی سازه‌ها با توجه به حجم رواناب ذخیره شده در مخازن سازه‌ها مورد تحلیل و ارزیابی قرار گرفت. به‌ منظور مقایسۀ رفتار حوضه، قبل و بعد از اجرای عملیات آبخیزداری، مدل هیدرولوژیکی HEC-HMS با استفاده از وقایع بارندگی و رواناب‌های مشاهده شده، واسنجی و اعتبار‌یابی گردید. اثر اقدامات انجام شده در قالب تأثیر آن‌ها بر رفتار حوضه در تولید رواناب شبیه‌سازی شد. این مدل علاوه بر کل حوضه، در یکی از زیرحوضه‌ها نیز که در آن بیش‌ترین تعداد سازه به نسبت مساحت آن اجرا شده است، اجرا گردید. نتایج نشان می‌دهد که این عملیات تأثیر چندانی بر ذخیرۀ رواناب در کل حوضه نداشته است. در حالی که در زیر حوضه با حجم عملیات مناسب، عملیات مکانیکی انجام شده باعث تغییر رفتار حوضه در جهت افزایش ذخیرۀ رواناب گردیده‌است.